Xix asr oxiri XX asr boshlarida Eronda yangilanish

Sharof Rashidov nomidagi Samarqand
davlat universiteti Tarix fakultetining
4-kurs talabasi Quchqorov Muhiddinning
“XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Eronda
yangilanish (modernizatsiya siyosati)”
mavzusidagi malakaviy bitiruv ishi to‘g’risida
Mulohaza

Sharq dunyosining oxirgi, taxminan 150 yillik tarixida siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy-madaniy jarayonlar markazida sharq jamiyatlari negizini tubdan o‘zgartirishga kirishgan islohotlar kompleksini (yig‘indisini) modernizatsiya atamasi bilan atashni maʼqul koʻrmoqdalar. Sharq mamlakatlaridagi bu oʻzgarishlarni “modernizatsiya” soʻzi bilan atalishi bejiz emas. Turli sohalarda oʻrnatilgan tartiblarning eng soʻnggi yutuqlari asosida yangilik kiritish, zamonaviylashtirishni anglatadigan bu atamaning ayniqsa sharqliklar uchun ahamiyati juda yuqori. Sharq mamlakatlaridagi bunday oʻzgarish va uni takomillashtirish uzoq yillar jarayonida gʻarbning siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy namunalaridan oʻrnak olishdan iborat boʻlganini tan olishimiz kerak.

Yuqorida bildirilgan fikrlar asosida Quchqorov Muhriddinning mazkur malakaviy bitiruv ishi tarixan dolzarb degan xulosa chiqarish mumkin. Sharq mamlakatlaridagi modernizatsion jarayon shu jumladan Eronda islohot oʻtkazish yoʻlidagi urinishlar talabalar bitiruv ishi yoki magistrlik dissertatsiyasining mavzusi boʻlib tanlanmagan va oʻrganilmagan edi.
Mavzuni yoritish uchun M. Quchqorov ikki bob va olti paragrafdan iborat reja tuzgan. Unda XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Eron davlatining iqtisodiy va siyosiy taraqqiyotiga eʼtibor qaratilgan. Lekin bitiruvchining diqqat markazida mamlakatdagi modernizatsiya va liberallashtirish jarayonlari masalasi turadi. Ayniqsa XIX asrning ikkinchi yarmida bu yo‘nalishdagi urinishlarni amalga oshirishga kirishgan bir necha taraqqiyparvar islohotchilar to‘g’risida batafsil ma’lumotlar berilgan ular orasida alohida o‘rin Mirzo Malkumxonga ajratilgan. Eronda inqilob yillari (1905-1911) va birinchi jahon urushidan keyingi yillarda mamlakatning modernizatsiya qilish siyosati ham daliliy misollar yordamida yoritilgan. Shuningdek ishda Eronning tashqi siyosati ayniqsa ingliz-ruslar bilan munosabati masalalari atroflicha yoritilgan. Rizoxon diktaturasi davridagi tashqi aloqalar ham eʼtibor markazida boʻlgan. Tanlangan mavzu muammolariga yechim topish uchun M. Quchqorov bir qator rus va xorijlik mutaxassislar asarlaridan foydalangan. Ular orasida taniqli Eronshunos M. S. Ivanov, sharqshunos olimlar R. G. Landa, D. V. Mosyakov, L. M. Kulagina va boshqalarning asarlari bor. Shu tafayli bitiruvchi talabamiz oʻz oldiga qoʻygan maqsadga erisha olgan. Ayrim kamchiliklar boʻlishiga qaramay M. Quchqorovning malakaviy bitiruv ishi tuzilish tarkibi, mazmun-mohiyati va gʻoyaviy-siyosiy darajasi bilan qoʻyilgan talabga javob bera oladi. Binobarin ishni himoyaga tavsiya etsa arziydi.
Ilmiy rahbar:. dots. Toʻraqulov B. T.
13.06. 2022