Xiv asrdan XX asrning 90-yillarigacha bo’lgan davrda tarbiya, maktab va ta’lim tizimi

O’zbek pedagogikasi tarixida Abdulla Avloniy birinchi marta pedagogikaga «Pedagogiya», ya’ni bola tarbiyasining fanidir», deb ta’rif berdi. Tabiiy bunday ta’rif Avloniyning pedagogika fanini yaxshi bilganligidan dalolat beradi.

Mustaqiliik degani shuki, biz, asrlar osha birovlaming og‘ziga qarab
yashagan xalq, nihoyat, o‘z taqdirimizni, hayotimizni, kelajagimizni o‘z
qoiimizga oldik. Eng muqaddas vazifa shu buyuk ne’matni qoidan
bermaslik.
Mustaqillik bizni mustabit va mafkuralashgan tuzum kishanlaridan
ozod qildi, o‘zbek xalqiga o‘z yurtida boshini baland ko‘tarib yurish, o‘z
madaniyati va an’analarini, qadr-qimmati, dini va e’tiqodini, ona tili va
ma’naviyatini qayta tiklash imkonini berdi.

Koshifiyning axloqiy qarashlarida komil insonga xos

Koshifiyning axloqiy qarashlarida komil insonga xos

boigan barcha xislatlami o‘zida ifodalagan ilm-ma’rifatli, haqiqatparvar, adolatli, har qanday adolatsizlikka qarshi kurashuvchi olijanob

inson qiyofasini tasawur etamiz. Lekin, uning «Futuwatnomai

Sultoniy» nomli yana bir asari boiib, bu asar komil insonni

shakllantirishning aynan amaliy yoi-yo‘riqlari hisoblanadi.

Maiumki, X asrdan boshlab javonmardlik yoki futuwatchilik

harakati keng yoyilgan. Bunda barcha yosh yigitlar o‘z hayotini faqat

ezgu ishlarga, ezgu xislatlami tarkib toptirishga bag‘ishlab, zohiran va

botinan pok boiishi, o‘z ezgu niyatlarini amalga oshirish uchun jamoa

boiib uyushgan. Bunday yoshlami javonmardlar yoki futuwatlar deb

atashgan. Ular ma’naviy va jismoniy yetuklikka intilgan, mardlik va

Sarbadorlar, Abu Muslim, Yakub ibn Lays, Mahmud Torobiy kabi qahramonlarimiz ham o‘z vaqtida javonmardlar bo‘lishgan. Koshifiyning «Futuwatnomai Sultoniy» asari ham boshqa ta’limiyaxloqiy asarlar qatori ana shu javonmardlik ilmining qoida-nizomlarini ifoda etgan. Futuwat (javonmardlik) ilmi ham tasawuf - sufiylikka muvofiq kelib, insonni axloqan poklash, mehru shafqat, himmat va mardlik ko‘rsatishni targ‘ib etgan. Tasawuf futuwatda yuksak g‘oyalaming amaliy-ijtimoiy tadbiqini ko‘rsa, futuwat esa tasawufda nazariy e’tiqodi asosini topgan. Odatda, Futuwat sifatlari mavjud kishini fatiy deganlar. Fatiyning lug‘aviy ma’nosi - yoshlik. Bu so‘z yosh yigitga nisbat berilib aytiladi.