Xitoy tili tarixi

“h” tovushi bilan boshlanadigan talaffuzi har xil, ma’nosi ham har xil bo’lgan 

iyerogliflar tahlili 

                                                 

171

“汉字基础知识”(Xitoy iyerogliflari haqida asosiy bilimlar), Urumchi, 1996 yil, 53-bet 

 

---

“

还” iyeroglifi. 

“

还” iyeroglifi ikki xil ko’rinishda talaffuz qilinadi. 

172

Birinchi o’qilishi “hái” bo’lib, 

bunda “hali ham, hali”, “yana”, “hattoki” kabi ma’nolarni anglatadi. Bunday o’qilganda “

还” 

iyeroglifi quyidagi so’zlarning tarkibida kelib, bir qator ma’nolarni anglatadi: “

还是” (háishi) 

ikki bo’g’inli so’zi “haliyam, baribir” kabi ma’nolarni ifodalaydi. Bu iyeroglifning ikkinchi 

o’qilishi “huán” sifatida talaffuz qilinib, “qaytmoq; qaytarmoq” ma’nolarini anglatadi. Bunday 

o’qilganda “hai” iyeroglifini quyidagi so’zlarda uchratishimiz mumkin: ikki bo’g’inli “

还乡”          

(huánxiāng) so’zi “vatanga qaytmoq” deb tarjima qilinadi; yana bir ikki bo’g’inli so’z “

还手” 

(huánshǒu) esa “zarbaga zarba bilan javob qaytarmoq” ma’nosini bildiradi. “

讨 价 还 价 ” 

(táojiāhuánjiā) so’z birikmasida ham mazkur iyeroglif     “huán” tarzida o’qiladi va bu so’z 

birikmasi “savdolashmoq” degan ma’noni anglatadi. Endi bu iyeroglifning ishlatilishini gapda 

ko’rib chiqamiz: 

公园里菊花开了，有黄的，有白的，还（

hái

）有红的。

 

(Gōngyuán lǐ júhuā kāile, yǒu huáng de, yǒu bái de, hái yǒu hóng de.) 

Bog’dagi xrizantema gullabdi, sariq, oq, yana qizil rangdagilari bor. 

还

(huán)

我书，还我书，我要读书！

 

(Huán wǒ shū, huán wǒ shū, wǒ yào dúshū!) 

Kitobimni qaytar, qaytar, men kitob o’qimoqchiman! 

Yuqoridagi gaplarning birinchisida “

还” iyeroglifi “有” bilan birikma hosil qilib, “bundan 

tashqari, yana” ma’nolarini anglatmoqda va gapda hol vazifasini bajarmoqda. Ikkinchi gapda esa 

“

还” ieyroglifi buyruq maylidagi fe’lni ifodalab, gapda kesim vazifasini bajarmoqda.