Xitoy tili tarixi

“

钉” iyeroglifi. 

                                                 

184

 

“小学多音多义字手册”(Boshlang’ich maktablar uchun ko’p talaffuzli, ko’p ma’noli so’zlar qo’llanmasi), 沈棪, 

Pekin, 1990 yil, 74-bet 

---

 

Mazkur iyeroglif ham ikki xil talaffuzga ega hisoblanib, 

185

uning birinchi xil o’qilishi 

birinchi ohangda “dīng” kabi talaffuz qilinadi. Bunday talaffuz qilinadi “mix”, “izidan yurmoq, 

ta’qib qilmoq” degan ma’nolarni anglatadi. Ko’rinib turibdiki “

钉” iyeroglifi bir paytning o’zida 

ham polifon, ham polisema funksiyasini bajarar ekan. Birinchi ohangda talaffuz qilinganda “

钉” 

iyeroglifi quyidagi so’zlarning tarkibida keladi: “knopka (kanselyariya knopkasi)” ma’nosida 

keluvchi ikki bo’g’inli “

图 钉 ” (túdīng) so’zining ikkinchi bo’g’ini bo’lib; “rad etilmoq, 

norozilikka uchramoq” kabi ma’nolarni anglatuvchi uch bo’g’inli “

碰 钉 子 ” (pèngdīngzi) 

birikmasining ikkinchi bo’g’ini bo’lib; “ta’qib qilmoq, kuzatmoq” ma’nolarini bildiruvchi ikki 

bo’g’inli “

钉梢” (dīngshāo) so’zining birinchi bo’g’ini bo’lib kelib, “dīng” kabi o’qiladi. Mazkur 

iyeroglifning ikkinchi xil o’qilishi to’rtinchi ohangdagi “dìng” bo’lib, bunda iyeroglif “qoqmoq 

(mixni), mixlamoq”, “tikib qo’ymoq” kabi ma’nolarni bildiradi. Uni so’zlardagi ishlatilishini 

tahlil etadigan bo’lsak: “mixni qoqmoq” ma’nosini anglatuvchi “

钉钉子” (dìngdīngzi) so’z 

birikmasida; “tugmani tikib qo’ymoq” ma’nosini ifodalashda ishlatiladigan “

钉 扣 子 ” 

(dìngkòuzi) birikmasida ham “ding” deb o’qiladi. Mazkur iyeroglif gaplarda quyidagicha kelishi 

mumkin: 

我愿永远做一个螺丝钉

(dīng)

。（

“

雷锋日记

”

）

 

(Wǒ yuàn yǒngyuǎn zuò yīgè luósīdīng. (“Léifēng rìjì”) ) 

Men har doim burama mix yasashni xohlayman. (“Leifengning kundaligi”) 

他就把那块木板钉

(dìng)

到船上去了。（

“

小虫和大船

”

）

 

( Tā jiù bǎ nà kuài mù bǎn dìng dào chuánshàng qùle. (“Xiǎo chóng hé dàchuán”)) 

U darhol o’sha taxta parchasini olib kemaga qoqishga ketdi. (“Chuvalchang va kema”) 

Yuqoridagi gaplardan birinchisida “

钉 ” iyeroglifi “ 螺 丝 钉 ” (luósīdīng) so’zining 

tarkibida kelmoqda. Bu so’zning tarkibida kelganida “

钉” iyeroglifi birinchi ohangda “dīng” deb 

o’qiladi. Bu so’z “burama mix” degan ma’noni anglatib, gapda to’ldiruvchi vazifasini 

bajarmoqda. Ikkinchi gapda esa “

钉” iyeroglifi “钉到” (dìngdao) so’zining tarkibida kelib, 

“qoqmoq” ma’nosini anglatmoqda. Bu so’z mazkur gapda kesim vazifasida kelmoqda. Aynan 

shu so’z tarkibida kelganida, “

钉” iyeroglifi to’rtinchi ohangda “dìng” kabi talaffuz qilinadi.