Xitoy tili tarixi

“

耙” iyeroglifi. 

 

Mazkur iyeroglif ham ikki xil ko’rinishga ega. 

181

Bu iyeroglifning talaffuzi nafaqat 

ohangda balki, talaffuzda ishtirok etayotgan tovushlar bilan ham faqrlanadi. Uning birinchi 

                                                 

180

 

“小学多音多义字手册”(Boshlang’ich maktablar uchun ko’p talaffuzli, ko’p ma’noli so’zlar qo’llanmasi), 沈棪, 

Pekin, 1990 yil, 8-bet 

181

 

“小学多音多义字手册”(Boshlang’ich maktablar uchun ko’p talaffuzli, ko’p ma’noli so’zlar qo’llanmasi), 沈棪, 

Pekin, 1990 yil, 9-bet 

---

talaffuzi to’rtinchi ohangdagi “bà” kabi o’qiladi va “mola, sixmola” yoki “mola bosmoq” 

ma’nolarini ifodalaydi. Quyidagi so’zlar tarkibida kelganda “

耙” iyeroglifi aynan shu talaffuzda 

o’qiladi: “tishli sixmola” ma’nosini anglatadigan uch bo’g’inli “

钉齿耙” (dīngchǐbà) so’zining 

uchinchi bo’g’ini bo’lib kelganda; “diskli sixmola” ma’nosini bildiradigan uch bo’g’inli “

圆盘耙

” (yuánpánbà) so’zining uchinchi bo’g’ini bo’lib kelganda; “mexanik sixmola” ma’nosida 

qo’llaniluvchi “

耙土机” (bàtǔjī) so’zining esa birinchi bo’g’ini bo’lib kelganda va hokazo. “耙” 

iyeroglifining ikkinchi o’qilishi “pá” bo’lib, ikkinchi ohang bilan talaffuz qilinadi. Yolg’iz 

kelganda “xaskash” yoki “xaskash bilan kuramoq” ma’nolarini anglatadi. “taxta xaskash” degan 

ma’noni bildiruvchi ikki bo’g’inli “

木耙” (mùpá) so’zining ikkinchi bo’g’ini bo’lib kelganda; 

“xaskash (ko’pincha temir xaskash)” ma’nosini ifodalovchi ikki bo’g’inli “

钉耙” (dīngpá) 

so’zining ikkinchi bo’g’ini bo’lib kelganda mazkur iyeroglif “pá” deb o’qiladi. Yuqoridagi 

misollardan kelib chiqadigan bo’lsak, bu iyeroglif asosan ish qurollari atamalarini hosil qilishda 

qo’llanilar ekan. Endi esa mazkur iyeroglifning gaplarda qo’llanilishini tahlil qilamiz: 

这块地已经耙

(bà)

过两遍了。

 

(Jè kuài dì yǐjīng bàguò liǎng biànle.) 

Bu bir parcha yerga allaqachon ikki marta mola bosildi.  

我把谷子耙

(pá)

开晒晒。

 

(Wǒ bǎ gǔzi pá kāi shài shài.) 

Men tariqni oftobda quritish uchun yoyib qo’ydim. 

Yuqoridagi gaplardan birinchisida “

耙” iyeroglifi to’rtinchi ohangda “bà” kabi talaffuz qilinadi, 

mazkur gapda “

耙” iyeroglifi mustaqil fe’l bo’lib kelib, “mola bosmoq” ma’nosini anglatmoqda 

va gapda kesim vazifasini bajarmoqda. Ikkinchi gapda kelgan “

把” ieyroglifi esa ikkinchi 

ohangda “pá” deb talaffuz qilinadi va bu gapda “

耙” iyeroglifi “开” (kai) fe’li bilan birikma hosil 

qilmoqda va murakkab kesimga aylanmoqda. Gapda ushbu birikma “yoymoq” ma’nosini 

anglatmoqda.