Xitoy tili tarixi

“

角” iyeroglifi. 

“

角 ” iyeroglifi uchinchi ohangdagi “jiǎo” va ikkinchi ohangdagi “jué” kabi ikkita 

talaffuzga egadir. 

179

Uning anglatadigan ma’nolari turli-tumandir, shu sababli mazkur iyeroglif 

nafat polifon, balki o’z navbatida polisema hisoblanadi. Uning birinchi talaffuzi “jiǎo” quyidagi 

bir qancha ma’nolarni ifodalaydi: “shox(hayvon shoxi)”, “burun (geografik atama)”, “burchak” 

kabi. Quyidagi so’zlarda iyeroglifning aynan shunday o’qilishini kuzatishimiz mumkin: “buqa 

shoxi” ma’nosini anglatuvchi ikki bo’g’inli “

牛角” (niújiǎo) so’zining ikkinchi bo’g’ini bo’lib 

kelganda; “urush, janjal, nizo” ma’nolarini anglatuvchi ikki bo’g’inli  “

口角” (kǒujiǎo) so’zining 

ikkinchi bo’g’ini bo’lib kelganda;  “shimoli-sharqiy burun” ma;nosiga ega bo’lgan uch bo’g’inli 

geografik atama “

东北角” (dōngběijiǎo) so’zining uchinchi bo’g’ini bo’lib kelganda va hokazo 

hollarda. Iyeroglifning ikkinchi o’qilishi ikkinchi ohangda “jue” kabi talaffuz qilinadi va “rol, 

personaj, qahramon”, “artist, akter, aktrisa” kabi ma’nolarga egadir. “rol, personaj” kabi 

ma’nolarni anglatadigan “

角 色 ” (juésè) so’zining birinchi bo’g’ini bo’lib kelganda, “bosh 

qahramon” ma’nosini anglatadigan ikki bo’g’inli “

主角” (zhǔjué) so’zining ikkinchi bo’g’ini 

bo’lib kelganda bu iyeroglif aynan “jué” kabi o’qiladi. Bu iyeroglifning gapdagi xususiyatlarini 

ham tahlil qilib chiqamiz:  

只有我才是文章的主角，没有我，话就说的没完没了。（

“

标点符号的吵闹

”

）

 

(Zhǐyǒu wǒ cái shì wénzhāng de zhǔjue, méiyǒu wǒ, huà jiù shuō de méiwán méiliǎo. 

(“Biāodiǎn fúhào de chǎonào”)) 

Faqat men matnning bosh qahramoniman, agar men bo’lmasam, gap tugallanmay qoladi. 

(“Tinish belgilari jangi”) 

每当夜幕降临的时候，八角楼上的灯就亮了。（

“

八角楼上

”

）

 

(Měi dàng yèmù jiànglín de shíhou, bājiǎo lóu shàng de dēng jiù liàngle. (“Bājiǎo lóu shàng”)) 

                                                 

179

 

“小学多音多义字手册”(Boshlang’ich maktablar uchun ko’p talaffuzli, ko’p ma’noli so’zlar qo’llanmasi), 沈棪, 

Pekin, 1990 yil, 148-bet 

---

Har safar tun cho’kayotgan paytda sakkiz burchakli uyning chirog’i yonadi. (“Sakkiz burchakli 

uy”)  

“

角” iyeroglifining ishlatilishi yuqoridagi gaplarda yaqqol ifodalangan bo’lib, mazkur iyeroglif 

birinchi gapdagi namunada ikkinchi ohangda “jué” tarzida talaffuz qilinadi. Mazkur gapda “jiao” 

iyeroglifi “

主角” (zhujue ) so’zining ikkinchi bo’g’ini bo’lib kelmoqda , bu so’z  “bosh 

qahramon, bosh rol” ma’nolarini bildirib mazkur gapda murakkab ot-kesim vazifasini bajarib 

kelmoqda. Ikkinchi gapda esa “

角” iyeroglifini “八角” (bajiao) so’zining tarkibida ko’rishimiz 

mumkin. Bu so’z “sakkiz burchakli” ma’nosini anglatadi va gapda  aniqlovchi vazifasini 

bajarmoqda.