Xitoy tili tarixi

 

 Xitoy 

tilshunoslarining 

fikricha, inson, narsa-buyum, vaqt, joy nomini bildiruvchi 

so‘zlar turkumi ot deyiladi.

106

 Qadimgi xitoy tilidagi otlarga quyidagilar misol bo‘la oladi:  

孔子 kǒngzǐ – Konfusiy; 

孟子 mèngzǐ – Meng-zi; 

民 mín – xalq;  

人 rén – odam; 

天下 tiānxià – Osmon osti (Xitoy); 

君子 jūnzǐ – oliyjanob inson; 

江 jiāng – Yanzi daryosi; 

河 hé – Xuangxe daryosi; 

东 dōng – Sharq;  

南 nán – Janub; 

西 xī – G‘arb; 

北 běi – Shimol;  

牛 niú – sigir; 

羊 yáng – qo‘y; 

车 chē – arava. 

107

 

Qadimgi xitoy tilidagi ot so‘z turkumi grammatik vazifalari zamonaviy xitoy tili bilan 

deyarli o‘xshash. Gapda ega, to‘ldiruvchi, aniqlovchi bo‘lib kelgan. Zamonaviy xitoy 

tilidan farqli tomoni – ba’zida  hol gap bo‘lagi vazifasini bajargan, fe’l o‘rnida 

qo‘llanilgan. Quyida ushbu hodisalarni tahlilini o‘tkazamiz:    

I. Ot hol vazifasida   Qadimgi xitoy tilida ot quyidagi o‘rinlarda hol bo‘lib kelgan

108

: 

(1) Qiyoslash ma’nosini bildirganda  Ot orqali kimsa yoki narsa-buyumning ish-harakat 

belgisi, uslubi hamda holati tasvirlanadi. Bunda ot “

像。。。一样” xiàng ... yíyàng, 

“

像。。。似的” xiàng ... shìde     (... -ga o‘xshab) ma’nosini beradi.  

 «Lyaochjay  g‘aroyibotlari» “Bo‘ri hikoyasi” bo‘limida (

聊斋志异•狼 Liáozhāi zhìyì • 

láng)

109

  hikoya qilinishicha:  

“

其一犬坐于前”. Qí yī quǎn zuò yú qián (Bo‘ri go‘yo it kabi tizzasida o‘tirar edi).  

                                                                                                                                                             

105

 18,14 

 

106

 18,14 

107

 18,14 

108

 21,116 

109

 Чинг даври (

清 1644-1911) Таниқли новеллашунос ёзувчиси Пу Сонглин (蒲松龄 Pú Sōnglíng 1640-1715) 

қаламига мансуб асар. Ляочжай тахаллуси остида ижод қилган бу ёзувчи 400 дан ортиқ новеллалар яратган. 

«Ляочжай ғаройиботлари» сюжети турли фантастик воқеаларга лимо-лим.   

---

Bu gapda 

犬 quǎn (it) ot so‘z turkumiga oid, gapda hol vazifasini bajargan. Qiyoslash 

ma’nosini bildirgan.