Xirurgik kasalliklar

Yurak ishemik kasalligi 
Yurak ishemik kasalligi, jahon sog’liqni saqlash tashkiloti ekspertlarining 
ta’rifiga ko’ra (1971), miokardning arterial qon bilan ta’minlanishining nisbiy 
yoki mutloq kamayishi oqibatida paydo bo’lgan yurakning o’tkir yoki surunkali 
disfunktsiyasidan iborat. Yurak ishemik kasalligining rivojlanishi (patogenezi) 
asosan miokardning kislorodga bo’lgan ehtiyoji bilan uning yurak mushagiga 
etkazilishi orasidagi muvozanatning buzilishidan iborat. 
Yurak ishemik kasalligi rivojlanishida ikkita asosiy davr ajratiladi: 1) 
angiospastik va 2) noadekvat qon ta’minoti davri. 
Bu tariqa ikkiga bo’lish g’oyat shartli, chunki ko’pchilik hollarda 
funktsional va anatomik o’zgarishlar o’zaro bog’liq bo’ladi. 
Yurak ishemik kasalligining anatomik negizi 90% dan ko’p hollarda yurak 
arteriyalarining torayishi (stenoz) hisoblanadi. Yurak arteriyalari stenozini 
keltirib chiqaruvchi sabablar orasida ateroskleroz, arteriit, emboliyalar va 
boshqalar birmuncha kam uchraydi. Ateroskleroz birinchi galda yirik va o’rta 
kattalikdagi arteriyalar ichki pardasini zararlantiradi. Mikroskopik o’zgarishlar 

---

98 
mohiyatiga ko’ra aterosklerotik zararlanishlar 3 turga bo’linadi: 1) lipid dog’lar; 
2) fibroz pilakchalar; 3) murakkab zararlanishlar. 
Klinik simptomlar fibroz pilakchalar rivojlanganda yoki tomir devori 
murakkab zararlanganda paydo bo’ladi. Odatda 25-30 yoshlarda fibroz 
pilakchalar birinchi navbatda aortada, toj tomirlar va uyqu arteriyalarida paydo 
bo’ladi va asta-sekin o’lchami kattalashib boradi. Fibroz pilakcha rivojlanishi 
taxminan turli xil mexanizmlar – lipidlar yig’ilishi va devor oldi trombozi 
hisobiga ro’y beradi. Bular aksariyat bir vaqtning o’zida ta’sir qiladi. 
Ko’pchilik hollarda ateroskleroz asosiy toj arteriyalarini proksimal 
bo’limlarini, asosan kasallikning boshlang’ich bosqichida zararlantiradi. 
Ko’pincha aterosklerotik pilakchalar kasallik boshlanishida bukilgan yoki 
arteriyalardan yirik tarmoqlar chiqadigan joylarda yoki arteriyalap miokard 
bag’riga kirgan sohasida joylashadi. Ateroskleroz miokard bag’rida joylashgan 
toj arteriyalar qismlariga tarqalmaydi.