Xirurgik kasalliklar

Yurak ishemik kasalligini jarrohlik usulida davolash.
Yurak ishemik 
kasalligining patogenetik asosi miokardning kislorodga extiyoji bilan uning 
arterial qon bilan toj arteriyalar bo’ylab tushishi o’rtasida disbalans ekanligini 
hisobga olib, uni jarrohlik usulida davolash, avvalo yurak mushagining qon 
bilan ta’minlanishini yaxshilashga qaratilishi lozim. Yurak ishemik kasalligida 
jarrohlik usulida ikkita asosiy guruhini tafovut qilish mumkin:
1) miokardning bilvosita vaskulyarizatsiyasini yaxshilash; 
2) miokardning bevosita vaskulyarizatsiyasini yaxshilash.
Birinchi guruhga perikard va epikard o’rtasida bitishmalar hosil bo’lishiga 
qaratilgan amaliyotlarni kiritish mumkin. Shu maqsadda epikardni skarifikatsiya 
qilish yoki kardioperikardiopeksiya (perikard bo’shlig’iga talkni purkash) 
o’tkazish taklif kilingan edi. Miokardni revaskulyarizatsiya qilish uchun to’qima 
transplantatlaridan foydalanish amaliyotlari: epikardga charvini, o’pka 
to’qimasini, ko’krak mushagini, mediastinal yog’ni, teri laxtagini, ingichka 
ichak bo’lakchasini tikib qo’yish shunday amaliyotlar guruhiga kiradi. Bundan 
tashkari, miokardni bilvosita revaskulyarizatsiya qilish maqsadida ichki ko’krak 
arteriyalarini bog’lash, toj sinusini arterializatsiya qilish, ichki ko’krak 
arteriyasini miokard bag’riga implantatsiya qilish bajarilgan. Biroq miokardni 
bilvosita revaskulyarizatsiya qilishga qaratilgan hamma amaliyotlar o’zini oqlay 

---

105 
olmadi, ularning ko’pchiligi kam ta’sirchan yoki umuman foydasiz bo’lib 
chiqdi, shu sababli ulardan hamma joyda voz kechildi. 
Miokardni 
to’g’ridan-to’g’ri 
revaskulyarizatsiya 
qiladigan 
operatsiyalarning ikkinchi guruhi g’oyat ta’sirchanligi bilan ajralib turadi va 
butun dunyoda yurakning ishemiyasi bo’lgan bemorlarni davolashda tobora ko’p 
qo’llanilib kelinmoqda. 
Birinchi marta 1962 yilda D. Sabiston tomonidan bajarilgan aortokoronar 
shuntlash amaliyoti keng tarqalgan amaliyot bo’lib, bunda ateroskleroz bilan 
zararlangan va toraygan qismni chetlab o’tib, aorta bilan koronar tomir o’rtasida 
shunt vujudga keltirishdan iborat. 1964 yilda birinchi marta V.I. Kolesov 
bajargan mammarokoronar anastomoz miokardni bevosita revaskulyarizatsiya 
qilishning ta’sirchan usuli hisoblanadi. Operatsiyalarning bu guruhiga birinchi 
marta 1957 yilda S. Bailey bajargan va keyinchalik autovenoz va autoperikardial 
plastika bilan to’ldirilgan koronar arteriyadan endarterektomiyani kiritish 
mumkin. Biroq bu operatsiya natijalari qoniqarsiz va o’lim darajasi yuqori 
ekanligidan hozirgi vaqtda amalda qo’llanilmaydi. Koronar arteriyadan 
endarterektomiya aortokoronar shuntlash bilan birga bajariladi. Koronar 
etishmovchilikda miokardning xirurgik revaskulyarizatsiyasining turli usullarini 
prof. V.I. Burakovskiy, V.S. Rabotnikov va B.V. Shabalkinlar faol ishlab 
chiqqanlar va bu usullar bugungi kunda keng qo’llanilmoqda. 
Hozirgi vaqtda ko’pgina mualliflar dori-darmonlar bilan davolashga 
rezistent yoki berilmaydigan tinch turgandagi va zo’riqish vaqtidagi 
stenokardiyani, aortokoronar shuntlash operatsiyasini o’tkazishga ko’rsatma deb 
hisoblamoqdalar. Koronarografiya ma’lumotlari bo’yicha toj arteriyalarining 
zararlanishi xirurgik davolashga ko’rsatma hisoblanadi. Miokardning qisqarish 
faoliyatini baholashga katta ahamiyat beriladi. Aortokoronar yoki 
mammarokoronar shuntlash amaliyotlari harakatsiz yurakda sun’iy qon 
aylanishi va bemor tana harorati 28-30°S gacha pasaytirilgan sharoitlarda 
bajariladi. 

---

106