Xirurgik kasalliklar

Patogenez. 
Buyrak arteriyasining torayishi yoki yopilib qolishi 
(okklyuziya) buyrakda qon oqimining kamayishiga va perfuzion bosim 
pasayishiga olib keladi. Buyrak to’qimasining ishemiyasi hosil bo’lish natijasida 
yukstaglomerulyar apparat (YuGA) ho’jayralari giperplaziyasi rivojlanadi va 
buning oqibatida renin (gormon) gipersekretsiyasi kuzatiladi. Renin jigarda hosil 
bo’lgan nofaol angiotenzinogenni angiotenzin I ga aylantiradi. Angiotenzin I esa 
angiotenzinni konvertatsiya qiladigan ferment ta’siri ostida angiotenzin II ga 
aylanadi. Angiotenzin II – eng kuchli vazokonstriktorlardan biri bo’lib, 
arteriolalarga bevosita ta’sir ko’rsatadi va ularni torayishiga olib keladi, 
tomirlarning periferik qarshiligini keskin ravishda ko’paytiradi. 
Bundan tashqari, angiotenzin II buyrak usti bezlari po’stloq qavati 
tomononidan aldosteron ishlab chiqarilishini rag’batlantiradi, bu esa o’z 
navbatida organizmda natriy ionlari va suvning tutilishi bilan kechadigan 
ikkilamchi giperaldosteronizm rivojlanishiga olib keladi. Periferik angiospazm, 
gipernatriemiya va gipervoliemiya, arterial gipertenziyani yanada 
chuqurlashishiga sabab bo’ladi. Kasallikning boshlang’ich davrlarida buyrak 
usti bezining po’stloq qismidagi o’zgarishlar funktsional xarakterga ega bo’lib, 
morfologik o’zgarishlar minimal holatda bo’ladi. Keyinchalik esa, o’zgarishlar 
organik tusga o’tadi: bez xujayralari gipertrofiyaga uchraydi va oqibatda buyrak 

---

115 
usti bezining diffuz yoki tugunchali giperplaziyasi rivojlanadi. Aldosteronni 
doimiy ravishda ko’p miqdorda ishlab chiqarilishi, renin sekretsiyasini 
kamaytiradi, shuning uchun ikkilamchi giperaldosteronizm rivojlanishi bilan 
kam reninli VRG shakllanadi. 
Klinik manzarasi. 
Simptomatik gipertenziyalarning ayrim turlariga (Konn 
sindromi, Kushing sindromi, feoxromotsitoma) xos patognomik simptomlar 
VRG da yo’q. 
Bemorlarning shikoyatlarini quyidagicha umumlashtirish mumkin: 
1.
Tserebral gipertenziyaga xos belgilar: bosh og’rig’i, boshda og’irlik 
hissiyoti, quloqlarda shovqin, ko’z soqqalarida og’riqlar, xotiraning pasayishi, 
qoniqib uxlamaslik va b. 
2.
Yurak chap bo’limlariga ortiqcha og’irlik tushishi va koronar 
etishmovchiligi bilan bog’liq bo’lgan shikoyatlar: yurak sohasida og’riq, 
taxikardiya, to’sh ortidagi og’irlik hissi va b. 
3.
Bel sohasidagi og’irlik sezgisi, kuchli bo’lmagan og’riqlar, buyrak 
infarkti bo’lgan taqdirda – gematuriya. 
4.
Boshqa a’zolar ishemiyasi belgilari (buyrak arteriyalari bilan birga 
boshqa a’zolar magistral arteriyalari shikastlanganda). 
5.
Nospetsifik aorto-arteriitda umumiy yallig’lanish sindromi uchun xos 
shikoyatlar. 
6.
Ikkilamchi giperaldosteronizm uchun xos shikoyatlari: jinsiy zaiflik, 
paresteziyalar, tetaniya xurujlari, poliuriya, nikturiya, polidipsiya.
VRG taxminan 25% bemorlarda belgisiz kechadi.