Xirurgik kasalliklar

Postromboflebitik sindrom (PTFS)
Bu oyoq chuqur venalarining boshdan kechirilgan trombozi natijasida 
rivojlanadigan simptomlar kompleksi, aholining 1,5-5 foizida uchraydi. Chuqur 
venalar trombozining eng ko’p uchraydigan natijasi tromb rekanalizatsiyasi, 
kamroq – tromblangan venalarning obliteratsiyasi hisoblanadi. 
Tromb hosil bo’lish jarayoni kasallik boshidan boshlab 2-3 – xaftadan 
boshlanadi va bir necha oydan 5 yilgacha muddatda rekanalizatsiya bilan 
tugallanadi. Zararlangan vena klapanlariga shikast etganda rigid sklerozlangan 
naychaga aylanadi. Paravazal fibroz rivojlanadi. Zararlangan chuqur venalarda 
bosim oshishi natijasida avvaliga funktsional, so’ngra a’zo jihatidan faoliyatsiz 
bo’lib qolgan komunikant venalar tizimida bosim ortadi. Oyoq venalarida 
reflyuks yuz berib, u chuqur venalardan teri osti venalariga oka boshlaydi, 
arteriola-venulyar anastomozlar ochiladi. Boldirning uchdan bir pastki qismida, 
eng yirik perforant venalar va ortostatik venoz bosim eng yuqori bo’lgan medial 

---

230 
to’piq ustida o’zgarishlar ayniqsa chuqur bo’ladi. Mikrotsirkulyatsiyaning 
buzilishlari trofik yaralar hosil bo’lishiga sababchi hisoblanadi. 
Klinikasi. Eng erta simptom – zararlangan oyoqda og’irlik sezgisi va 
og’riq, bular uzoq vaqt oyoq ustida turilganda ko’payadi va bemor oyog’ini 
ko’tarib yotganida kamayadi. 
Tungi vaqtlarda va uzoq vaqt tik turib qolishda aksariyat boldir 
mushaklarida tortishish paydo bo’ladi. Oyoqdagi shish hatto tungi uyqudan 
keyin ham yo’qolmaydi. Yonbosh venalar zararlanganda shish butun oyoqni 
qamrab oladi, son venasi zararlanganda boldir va sonning uchdan bir pastki 
qismini, boldirning chuqur venalari trombozida – to’piqlar sohasini va oyoq 
panjasini egallaydi. Bemorlarning 65-75 foizida venalarning varikoz kengayishi 
rivojlanib, u katta va kichik teri osti venalari sistemasini egallaydi. Yonbosh 
venalari zararlanganda oldingi qorin devori teri osti venalari kengaygan. Boldir 
uchdan bir pastki qismi to’qimalari, ayniqsa, to’piq medial sohasining 
induratsiyasi xarakterli. Teri va teri osti yog’ to’qimasi zich, harakatsiz, qo’ng’ir 
yoki to’q jigar rang tusda. Ko’pincha o’zgarib qolgan terida qattiq 
qichishtiradigan nam ekzema paydo bo’ladi. Shu erning o’zida trofik yaralar 
joylashgan ular uzoq vaqt, qaytalanib kechadi. Trofik yaralar yakka-yakka yoki 
ko’p sonli, chetlari sklerozlangan, tubi silliq, yumshoq granulyatsiyalar bilan 
qoplangan, oz-moz suvlanib turadi. 

---

231 
56-rasm. Boldir va to’piq sohalaridagi trofik yaralar. 
PTFS ning 4 klinik turi: shish-og’riqdi, varikoz, yarali va aralash turlari 
farq qilinadi. 
Ilgari chuqur venalar trombozi bo’lib o’tganligi PTFS dan dalolat beradi. 
Delbe-Pertes va Pratt-1 funktsional sinamalarining natijalari chuqur venalar 
o’tkazuvchanligi buzilganligini ko’rsatib, diagnozni tasdiqlaydi. 
Ultratovush doppler tekshiruvida tromblashgan venalarda qon oqimi 
yo’qolishi yoki susayishi, qonni yuzaki venalarda oqishi tezlashuvi, ultratovush 
dupleks tekshiruvida esa tromblashgan venalar intima-media holati, ichidagi 
tromb holati, vena o’tkazuvchanligi, komunikantlardagi qon oqimi, tezligi va 
hajmlari haqida ma’lumotlar aniqlanadi. Tekshiruv natijasi to’liq qoniqtirmagan 
holatda dinamik flebografiya ma’lumotlari tashhisni tasdiqlaydi. 
Differentsial tashhisni varikoz kasalligi, Parks-Veber sindromi, yurak va 
buyrak kasalliklari, chanoq o’smalari, limfedema kasalligi bilan o’tkaziladi.
Davolash kompleks tarzda olib boriladi.
Konservativ davo:
1) elastik bintlar taqish; 
2) siydik haydovchi vositalar; 
3) ratsional ishga joylashtirish; 
4) desensibilizatsiya qiladigan davo; 
5) mikrotsirkulyatsiyani yaxshilaydigan vositalar; 
6) trofik yaralarda antibiotiklar va antiseptiklar, proteolitik fermentlar 
tayinlanadi; 
7) dermatitlar hamda ekzemada tarkibida rux yoki talk bo’lgan 
aralashmalar, ftorokort, flutsinar, kuriozin. 
8) fleboprotektorlar. 
Jarrohlik usulida davolash. Quyidagilarni amalga oshirish uchun ko’p sonli 
amaliyotlar taklif qilingan: 

---

232 
1. Paydan taqim venasi ekstravazal klapanini yaratish (Psatakis jarrohlik 
amaliyoti). 
2. Zararlangan oyoqdan sog’lom tomoniga kesishma autovenoz qov usti 
safeno-son shunti orqali qon oqib ketishini vujudga keltirish (Palma jarrohlik 
amaliyoti). 
3. Venaning zararlangan sohasini teri osti venasidan olingan transplantat 
bilan almashtirish. 
PTFS ni davolashda yuzaki va kommunikant venalardagi jarrohlik 
amaliyotlari (Bebkokk bo’yicha flebektomiya, Linton, Kokket, Felder jarrohlik 
amaliyotlari hamda endoskopik usulda perforant venalarni bog’lash) va 
fastsioplastika eng ko’p tarqalgan. Operatsiyadan keyingi davrda doimiy elastik 
bintlash tavsiya qilinadi.