Xindiston matematikasi. Reja: Umumiy ma`lumotlar. Eng muxim matematik asarlar. «Arkon koidasi»



Download 285,24 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/7
Sana30.06.2021
Hajmi285,24 Kb.
#105536
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
6-маъруза.Qadimgi va o‘rta asrdagi Hindistonda matematik bilimlar

Eng muxim matematik asarlar. Matematikaga kadimdan chukur xurmat bilan karalgan. Gautama, 

ya`ni Buddaga kura, u 8 yoshdan boshlab xatni va arifmetikani urganishni boshlagan. Matematikani 

kuklarga  birinchilardan  bulib,  IX  asrda  Magavira  kutargan.  «Xisoblash  xamma  erda  musikada, 

dramada,  grammatikada,  she`riyatda,  mantikda  zarur  buladi.  Undan  kuyosh  va  oy  xarakatini 

urganishda, orollar va okeanlarning mikdori, perimetri va diametrlarini xudolar olamini urganishda 

foydalaniladi.» 

Matematikaga    oid  ilk  ma`lumotlar  Xindiston  diniy-filosofik    «Vedi»  («bilim»)  asarini 

yozilish davriga borib takaladi. Bu erda kimmatli manba bulib «Arkon koidasi» (Sul‘va-sutra) asari 

xizmat  kiladi.    Undan  keyingi  urindagi  matematik  asarlar  V-XVI  asrlarga  tugri  keladi.  Kupincha 

ular astronomiya buyicha kitoblarning ma`lum bir kismini tashkil kilar edi.  

Matematik asarlardagi bayon juda kiska bulib, kupgina xollarda isbotsiz keltirilar edi. Ayrim 

xollarda matematik asarlar va koidalar  she`riy formada yaratilgan va kupchilik uchun tushunarsiz 

bulgan. SHuning uchun ukitish tizimida asosiy e`tibor yodlashga karatilgan.  

Xind matematikasi xakidagi ma`lumotlarni yana kuyidagi manbalardan topish mumkin: 

a)  Muallifi  noma`lum  bulgan  «Kuyosh  fani»  (IV-V  asrga  mansub)  astronomik  asar.  Unda 

shaytonga  kuyosh  tomonidan  keltirilgan  ma`lumotlar  berilgan.  Bunda  muallifning  ellin 

astronomiyasi  xamda  Solevkidlar  epoxasining  astronomiyasi  koidalari  bilan  tanishligi  ma`lum 



 

25 


kilingan;  

b)  Astronomiya  va  matematika  buyicha  499  yilda  Ariabxatta  tomonidan  tuzilgan 

«Ariabxattiam»  she`riy  traktati.  Unda  arifmetika,  geometriya,  trigonometriyaning  ayrim 

masalalarining echimlari keltirilgan. ;  

v)  628  yilda  Braxmagupta  tomonidan yaratilgan  «Braxmaning mukammallashtirilgan fani» 

asari. Bu 20 kitobdan iborat she`riy asarning 12-kitobi arifmetikaga, 18-algebraga, bagishlangan ; 

g)  Taxminan  850  yilda  Magavira  tomonidan  yaratilgan  «Arifmetikaning  kiskacha  kursi» 

asari. 


d) XI asrning birinchi yarmida Sriddxara tomonidan yaratilgan «Arifmetika kursi» asari; 

e)  1150  yillarda  Bxaskara  tomonidan  yaratilgan  «Fanlar  guldastasi»  asari.  Uning  kattagina 

kismi  proza  bilan  yozilgan.  Uning  birinchisi  –«Lilavati»,  ikkinchisi  ildizlarni  xisoblashga, 

kolganlari  esa astronomiyaga bagishlangan.   




Download 285,24 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish