Xiii bob. Monopolistik raqobatlashgan bozor 3. Monopoliya va mukammal raqobat 13. Raqоbatlashgan mоnоpоl bоzоri

Reklama signal sifatida

Reklamaning ko`p turlari reklama qilinayotgan tovar haqida ko`rinarli kichik ma’lumotga ega bo`ladi. Nonushta taomini tanishtirayotgan firmani faraz qilaylik. Oddiy reklama qimmat to`lanadigan aktyorni yollab bo`tqani yeyotgani va uni ajoyib ekanligini aytib talqin qiladi. Reklama ma’lumot bilan qay darajada taminlaydi.

Javobni o`zingiz ham o`ylab ko`rishingiz mumkin. Reklama himoyachilari maxsulot sifati haqida kichik ma’lumot berishi to`g`risida baxs yuritadi. Korxona forovonligi reklamaga sarflanayotgan yirik miqdordagi puli iste’molchilarga taklif qilinayotgan tovarni sifatli ekanligini bildirayotgan belgisidir.

Makiz Baraka va Mavis firmalarining muammolarini ko`rib chiqaylik. Har bir kompaniya boshoqli ekinlardan taom tayorlab, bir qutisini uch taxminan 10 ming so`mga sotishni mo`ljalladi. Bu oddiydek ko`rinadi, faraz qilaylik, g`allaning chekli qiymati nolga teng, jami daromad 10 ming so`m. Har bir kompaniya biladiki, 20 million so`mni reklamaga sarflasa, uning yangi donini sinash uchun bir million iste’molchilar olasiz, har bir kompaniya biladiki, iste`molchilar bir marta emas, balki bir necha marta sotib oladilar. Oldin Makiz Barakaning qarorini ko`rib chiqaylik. U ma’lumotlardan biladiki, uning doni yaxshi emas. Reklamada faqat bir donadan sotiladi deyilgan.1 million iste’molchilar kashaning yaxshi emasligini tez bilib qoladilar va uni sotib olishdan to`xtaydilar. Ma’lumotlar ko`rsatadiki bu maxsulot reklamasi uchun 20 mln so`m to`lab, sotishdan 10 mln. so`m olish arzimaydi. Shunday ekan, u reklama qilish uchun bezovta bo`lmaydi. U boshqa retsept topish uchun oshxonaga oshpazlarini yuboradi.

Mavis, boshqa tomondan aytadiki, non katta imkoniyatlarga ega. Har bir non yeydigan kishi har oyda bir qutisini sotib oladi. Shunday qilib, 20 million so`m reklama 60 million so`m keltiradi. Bu yerda, reklama foydalidir. Kelog maxsulotlari sifatlidir. Iste`molchilar yaxshi mahsulotni yana sotib oladi. Shunday qilib Mavis reklamani tanlaydi.

Hozir, biz ikkita firmalarning xaddi-xarakatini ko`rdik, endi xaridorlarning qanday yo`l tutishlarini ko`raylik, xaridorilar reklama qilingandan so`ng yangi boshoqli ekinlardan foydalanishga harakat qiladilar. Ular reklamaga moyil. Bu xarakat to`g`rimi? Agar xaridorlar yangi boshoqli ekinlarni sotuvchilar reklamani tanlagani sababli tatib k’rgan bo`lsalarmi?

Haqiqatda, bu xaridorlarni ko`proq yangi tovarni sotib olishlari uchun turtki bo`lgan. Bizning voqeada, xaridorlar Mavisgning boshoqli ekinlarini olishga harakat qilishdi chunki Mavis reklma qildi. Mavis reklama qilishni afzal ko`rdi, chunki u boshoqli ekin juda yaxshiligini biladi, Post reklama qilishni afazal ko`rmadi chunki u boshoqli ekin o`rtacha sifatli ekanligini biladi. Har bir xaridor o`ylab ish tutadi. “Agar bola Mavis kompaniyasiga pulning ko`p qismini sarflashni xoxlasa, demak reklama yaxshi bo`lgan bo`lishi kerak”.

Lekin qiziqarlisi shundaki, reklamaning ma’nosi bu yerda xech qanday axamiyatga ega emas. Iste’molchilar reklamaga ketgan harajatga qarab, maxsulotning sifatini bilib olishar ekan. Bizning misolimizda agar reklama kompaniyasi 10 million so`mdan kam turganda, ma’lumotlarga qarab Mavis uni o`zining boshoqli ekinlariga sarflardi.Vaqt o`tgan sari iste’molchilar arzon reklamaga qaramay qo` yadilar. Bundan nima uchun firmalar taniqli aktyorlar uchun reklama qilishga kop pul to`lashlarini, va unda deyarli ma’lumotlar kam bo`lishini tushunib oldik. Gap reklamadagi ma’lumotlarda emas, balki uning mavjudligidadir.