Xidirov shamshod rahmonovich

Ilk yozuvlar qanday tarixga ega?

Ma’lumki, tarixdagi har qanday davrdagi ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy-ma’naviy taraqqiyot darajasi о‘sha davrdagi yozuvning holatida о‘z izini qoldiradi, yozuvning xususiyatlarini belgilaydi. Boshqacha aytganda, paleografiyaning tadqiqot obyekti bilan qо‘lyozmalarning tashqi belgilarini bir-biri bilan bog‘laydi. Masalan, arab xalifaligining VIII asr о‘rtalari va IX asr boshlaridagi iqtisodiy, siyosiy va madaniy taraqqiyoti о‘sha davrdagi yozuvga о‘z ta’sirini о‘tkaza olgan. Bundan tashqari о‘sha davrda yaratilgan qо‘lyozmalarda ham о‘zining izini qoldirgan ya’ni sekinlik bilan yoziladigan kufiy yozuvi о‘rnida davlat muassasalaridagi ish yuritishda undan kо‘ra tezroq yozish imkoni bor bо‘lgan nasx yozuvi bilan almashgan. Shuningdek, qо‘lyozma yozish uchun ishlatiladigan va о‘sha davr uchun о‘ta qimmat va kamyob hisoblangan papirusni qog‘oz siqib chiqargan. Chunki papirus ish yuritishdagi betinim о‘sib borayotgan ehtiyojni qondira olmay qolgan edi.

Yana bir misol: Temuriylar imperiyasining eng rivojlangan davri markazlashgan davlatchilikning eng yuqori darajasiga tо‘g‘ri keladi. Bu davrda yozuvning eng asosiy turi nasta’liq xati hisoblanardi. Tarixdan ma’lumki, arab yozuvlari ichida eng gо‘zal, eng jozibador va xattotdan eng kо‘p diqqat talab qiluvchi yozuv nasta’liq yozuvidir. Taraqqiyotning xuddi shunday bosqichini qо‘lyozmalarning boshqa tashqi belgilari, shu jumladan, undagi bezaklar ham bosib о‘tgan. Bu esa о‘z navbatida nafaqat madaniyat taraqqiyotining ichki shart-sharoitlari, balki tashqi siyosiy va madaniy aloqalarning yanada intensivlashgani bilan bog‘liq edi. Bunda esa, turli xalqlar madaniyatining о‘zaro ta’siri va uning umumtaraqqiyotdagi tutgan о‘rni masalasini keltirib chiqaradi.

25.