Mavzu: Oliy ta’limda o’qitish shakllarining takomillashuvi

О`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA
UNIVERSITETI



R E F E R A T
MAVZU: Oliy ta’limda o’qitish shakllarining takomillashuvi.

BAJARDI: Kazibekov K

TEKSHIRDI: Yunusova D
Mundarija
I.Kirish.
II.Asosiy qism:
1.Ta'limning tashkiliy shakllari
2. O’quvchilarning bilish faolligini rag’batlantirish usullari

III.Xulosa.
IV.Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.

I.Kirish

Jahon pedagogikasi tarixida ta'limni tashkil etishning xilma-xil shakllari ma'lum. Ularning paydo bo'lishi, rivojlanishi va asta-sekin so'lib ketishi rivojlangan jamiyat ehtiyojlari bilan bog'liq. Jamiyat taraqqiyotining har bir yangi bosqichi ta’limni tashkil etishda o‘z izini qoldiradi. Didaktikada pedagogik jarayonni tashkiliy loyihalashning 3 ta tizimi ma'lum:
1.Individual ta’lim va tarbiya
2.sinf-tartib berish tizimi
3.ma'ruza va seminar tizimi
Ta'lim jarayonining asosiy shakli (ibtidoiy jamiyatdan) ta'limning individual shaklidir. Mohiyat: talaba o‘qituvchi yoki o‘quvchining uyida yakka tartibda topshiriqni bajaradi. Bu shakl qadimgi davrlarda, o'rta asrlarda va ba'zi mamlakatlarda 18-asrgacha yagona bo'lgan. Individual ta'limning asosiy afzalligi shundaki, u bolaning o'quv faoliyatining mazmuni, usullari va sur'atlarining individualligini to'liq aks ettirish imkonini beradi. XVI asrdan boshlab individual tayyorgarlikning ahamiyati kamayadi va o'quv jarayonini tashkil etishning individual-guruh shakliga o'tadi: dars turli yoshdagi, tayyorgarlik darajasi har xil bo'lgan bolalar guruhi bilan olib boriladi. O'qituvchi har bir talaba bilan alohida ishladi. 15-16-asrlar boʻsagʻasida Yevropada taʼlimga yangi ehtiyojlar ortib bordi. Binobarin, birinchi marta Belorussiya va Ukraina maktablarida (16-asr) ishtirok etgan va sinf-dars ta'lim tizimining embrioniga aylangan jamoaviy ta'lim kontseptsiyasi paydo bo'ldi. Bu tizimning nazariyotchisi Ya.A. Kamenskiy.
Dars - bu belgilangan vaqtni tashkil etishning bunday tashkiliy shakli bo'lib, belgilangan vaqt talaba guruhi (sinf) ning har birining xususiyatlarini hisobga olgan holda, ularning har birining xususiyatlarini hisobga olgan holda, ularning har birining xususiyatlarini hisobga olgan holda doimiy guruh (sinf) ning boshqa guruhlarini (sinf o'quvchilarining boshqa faoliyatini olib boradi Shogirdlar uchun qulay sharoitlar yaratadigan ishlarning asoslari, shuningdek sinf davomida, shuningdek dars davomida kognitiv qobiliyat va maktab o'quvchilarining ta'lim va ma'naviy kuchlarini (A. A. Boddy) asoslarini egallab olishdi.
Pedagogika va ta'lim tarixida uchta asosiy tashkiliy o'quv tizimlari talabalarni, talabalarning jamoaviy va individual faoliyatini tashkil etish, mustaqillik darajasi va o'ziga xos xususiyatlari bilan ajralib turadigan eng katta shon-sharafni qabul qildilar O'qituvchi tomonidan o'quv jarayonini boshqarish: individual, sinf sinfi va ma'ruza - seminar tizimi.
Shaxsiy o'quv tizimi ibtidoiy jamiyatda bir kishidan ikkinchisiga, yoshi kattaroq tomondan tajriba o'tkazish kabi rivojlandi. Yozuvning paydo bo'lishi bilan, nasl oqsoqollari yoki ruhoniyning oqsoqoli o'z potentsial vorisi uchun alomatlar bilan yakka o'zi muomala qilish orqali tajribani qabul qildilar.
Ilmiy bilim va ko'proq odamlar guruhi shakllanishiga kirishning kengayishi sifatida individual o'quv tizimi individual guruhga xos edi. O'qituvchi hanuzgacha individual 10-15 kishi dars bergan. Materialni bittaga taqdim etib, unga mustaqil ish uchun vazifani berdi va boshqasiga, uchinchi va boshqalarga o'tdi. Ikkinchisi bilan ish olib borganida, ustoz birinchisiga qaytdi, bu vazifani tekshirdi, vazifani bajardi, shunda o'qituvchi fan, hunarmandchilik yoki san'atni la'natlamaydi. Ta'lim mazmuni shu bilan bog'liq holda, guruh turli darajadagi tayyorlikdagi turli yoshdagi shogirdlarga ega bo'lishi mumkin. Har bir talaba uchun darslarning boshlanishi va tugashi, shuningdek o'quv vaqti ham individual edi. O'qituvchi kamdan-kam talabalar guruhini kollektiv suhbatlar, ko'rsatmalar yoki yodlab olish uchun va she'rlar uchun to'pladi.
O'rta asrlarda, talabalar sonining ko'payishi tufayli bolalar guruhlarida bir yoshni tanlash mumkin edi. Bu yanada rivojlangan tashkiliy o'quv tizimini yaratish juda muhim edi. U XVII asrda ishlab chiqilgan sinf tizimiga aylandi. Ya. A. Komenskiy va "Ajoyib didaktiklar" kitobida tasvirlangan. U o'quv yilini maktablarda taqdim etdi, talabalarni guruhlarga (darslarga) ajratdi, bir teng segmentlar kuniga birlashtirilgan kunni baham ko'rdi va ularni darslar deb atagan. Darslar o'zgarishi bilan o'zgaradi. Uslubiy tomondan, darslar juda aniq bo'lib, to'liq to'liq edi. Darsning tarkibiy qismlari: boshíoqchilar savollar yordamida talabalarni xotirada tiklash va ilgari tugatilgan holatga keltirishga undashdi, o'qituvchi yangi materialni va qachon tugashini davom ettirdi. Talabalar materialni tuzdilar va mashqlarni bajarishdi. Ya. A. Komenskiy uy vazifalariga qarshi edi. Uning fikricha, maktab - bu uyda emas, balki uyda emas, balki ta'limda muvaffaqiyat qozonish kerak.

Hozirgi vaqtda dunyo maktablarida o'qitishni o'zgartirish va to'ldirishni tashkil etish keng tarqalgan. Sinf-dars tizimining mohiyati:

1. Bir xil yoshdagi va malaka darajasidagi o'quvchilar - sinf. Qaysi o'qishning butun davri uchun saqlanadi;
2. sinf yagona yillik reja va dastur asosida, jadvalga muvofiq ishlaydi.
3. asosiy o‘quv birligi – dars.
4. dars 1 ta o‘quv faniga, mavzuga bag‘ishlangan;
5. Talabalar ishiga ularning fanlari bo'yicha o'qish natijalarini baholovchi o'qituvchi rahbarlik qiladi.
Axborot manbai - tafakkur, atrofdagi voqelikni idrok etish.
O'qituvchilarning amaliyotida stol va simulyator o'yinlari qo'llaniladi, ular yordamida tarix, hayvonot dunyosi, samolyotlar va kemalar turlari o'rganiladi. Tarbiyaviy munozaralar. O'rganishni rag'batlantirish va rag'batlantirish usullariga kognitiv bahsli vaziyatni yaratish usuli ham kiradi. Ma’lumki, haqiqat nizoda tug‘iladi. Ammo mavzuga bo'lgan qiziqishning ortishi bilan bahslar ham paydo bo'ladi. Ba'zi o'qituvchilar o'rganishning ushbu usulidan foydalanishga mohir. Birinchidan, ular muayyan muammo yuzasidan ilmiy nuqtai nazarlar kurashining tarixiy faktlaridan mohirona foydalanadilar. Biroq, o'qituvchi har qanday daqiqada "Kim boshqacha fikrda?" Degan eng arzimas savolni berish orqali nizoli vaziyat yaratishi mumkin. Va agar bunday uslub tortishuvlarga sabab bo'lsa, talabalarning o'zlari u yoki bu tushuntirishning tarafdorlari va muxoliflariga bo'linadi va qiziqish bilan o'qituvchining asosli xulosasini kutishadi. Shunday qilib, ta'lim nizosi o'rganishga qiziqishni rag'batlantirish usuli sifatida ishlaydi. Elektron muhokamalar orqali bu borada katta natijalarga erishilmoqda. Rag'batlantirish - alohida talaba yoki guruhning xulq-atvori va faoliyatiga jamoatchilik tomonidan ijobiy baho berish usuli. Uning rag'batlantiruvchi roli shundaki, unda emas)! talaba hayotda tanlagan va amalga oshiradigan harakat uslubining jamoatchilik tomonidan tan olinishini o'z ichiga oladi. Qoniqish tuyg'usini boshdan kechirgan talaba jonlilik va quvvatning ortishi, o'ziga ishonch va oldinga siljishni boshdan kechiradi. Jazo - ijtimoiy xulq-atvor me'yorlariga zid bo'lgan xatti-harakatlar va xatti-harakatlarni qoralashni ifodalovchi va o'quvchilarni ularga sobit bo'lishga majbur qiladigan o'quvchi shaxsiga shunday ta'sir qiladi. Jazo bolaning xulq-atvorini to'g'rilaydi, unga qayerda va nima xato qilganini tushuntiradi, norozilik, noqulaylik, uyat hissini keltirib chiqaradi. A. S. Makarenko bu davlatni "umumiy saflardan siqib chiqarish" deb atagan. Bu holat talabaning xatti-harakatlarini o'zgartirishga bo'lgan ehtiyojni keltirib chiqaradi. Ammo jazo hech qanday holatda bolani azoblamasligi kerak - na jismoniy, na ma'naviy. Jazoda tushkunlik yo'q, lekin vaqtinchalik va kichik bo'lsa ham, jamoadan begonalashish tajribasi mavjud. Yozma nazorat usullari. Ular hujjatli materialni tahlil qilishga, talabalar tomonidan yo'l qo'yilgan xatolarning mohiyatini va ularni bartaraf etish yo'llarini aniqlashga qaratilgan bo'lib, yozma nazoratning quyidagi usullari keng tarqalgan: test qog'ozlari, ishlar, diktantlar, yozma testlar, dasturlashtiriladigan turdagi nazorat testlari (savollar ro'yxati va mumkin bo'lgan javoblar .; Laboratoriya nazorati usullari. Bu usullar olingan bilimlarni amaliyotda qo’llash qobiliyatining shakllanish darajasini tekshirish imkoniyatini beradi.Ular talabalarning laboratoriya asbob-uskunalari (ampermetr, barometr, voltmetr, termometr va boshqalar)dan foydalanish qobiliyatini tekshirishga qaratilgan. laboratoriya nazorati, shuningdek, eksperimentlarni amalga oshirishni talab qiluvchi eksperimental masalalarni yechish, yozma va grafik ishlarni qamrab oladi.
Nazorat turlari: Joriy nazorat oldingi materialning o'zlashtirilganligini tekshirish va talabalar bilimidagi kamchiliklarni aniqlash uchun kundalik ishlarda amalga oshiriladi. U o‘qituvchining o‘qitishning barcha bosqichlarida butun sinf va har bir o‘quvchining alohida ishini tizimli ravishda kuzatishi yordamida amalga oshiriladi. Tematik nazorat davriy ravishda yangi mavzuni, bo'limni o'tish sifatida amalga oshiriladi va talabalarning bilimlarini tizimlashtirishdan iborat. Nazoratning bu turi takroriy va umumlashtiruvchi darslarda amalga oshiriladi va nazorat tadbirlariga tayyorgarlik ko'radi: og'zaki va yozma testlar. Yakuniy nazorat U butun oʻquv yilining chorak, yarim yili, shuningdek, boshlangʻich, toʻliq boʻlmagan oʻrta va toʻliq oʻrta maktabda taʼlim yakunida oʻtkaziladi. Og'zaki frontal nazorat (so'rov) kichik hajmdagi material bo'yicha bir qator mantiqiy bog'liq savollarni talab qiladi. Oldindan so'roq qilishda o'qituvchi tinglovchilardan talabalardan qisqa, lo'nda javoblar kutadi. Odatda qisqa vaqt ichida o'quv materialini takrorlash va mustahkamlash maqsadida qo'llaniladi. Eng keng tarqalgani turli xil turlari dasturlashtirilgan boshqaruv talabalarga bir nechta mumkin bo'lgan javoblardan to'g'risini tanlash so'ralganda. Mashinani boshqarishning afzalligi shundaki, mashina xolisdir. Shu bilan birga, bu usulda og'zaki va yozma nazorat paytida o'qituvchining e'tiboridan chetda qolmaydigan natijaga erishish yo'li, qiyinchiliklar, tipik xatolar va boshqa nuanslar ochib berilmaydi.
Bilim va malakalarni nazorat qilish va baholashning tarbiyaviy va tarbiyaviy funktsiyalari. Ta'lim funktsiyasi mas'uliyat va faollik tuyg'usini tarbiyalashdan iborat o'quv faoliyati... Nazoratni to`g`ri amalga oshirgan o`qituvchi o`quvchilarni bilim va malakalarini oshirishga doimo rag`batlantirish, o`z-o`zini nazorat qilish ehtiyojini shakllantirish imkoniyatiga ega.
Bilim va ko'nikmalarni baholash.
Bilim va ko'nikmalarni baholashga qo'yiladigan talablar:
· Ob'ektivlik. Baho dastur tomonidan taqdim etilgan o'quv materialini o'zlashtirishning haqiqiy darajasini, shuningdek, talabaning ushbu materialga qanchalik ongli va qisqacha egalik qilishini, undan mustaqil ravishda foydalanishini aks ettirishi kerak.
· Individual xarakter - baholashda sof individual jarayonning natijasi, muayyan talabaning bilim darajasini qamrab olishi tushuniladi.
· Reklama. Baho, bir marta e'lon qilingandan so'ng, u berilgan talabaga ta'sir qiladi, chunki u tuzatuvchi ma'lumot oladi. Baholash, shuningdek, bilim va ko'nikmalarni nazorat talablari bilan bog'laydigan guruhga ta'sir qiladi va ular tomonidan birgalikda baholash shaklida natijalar beradi.
· Mantiqiylik. Baho rag'batlantiruvchi va ishonarli bo'lishi kerak, o'z-o'zini hurmat qilish va talabalar jamoasining fikri bilan to'g'ri bog'liq bo'lishi kerak. Oqilonalik - o'qituvchining obro'-e'tiborini va uning bahosining o'quvchilar oldida obro'sini saqlashning zaruriy sharti.
Pedagogik nazariya va amaliyotda yakuniy va joriy baholashni farqlash odat tusiga kiradi.
yakuniy baho umuman o‘quvchilarning erishgan yutuqlarini, uning o‘quv rejasi talablariga muvofiq tayyorgarlik darajasini tavsiflaydi.
Joriy baholash ta’lim jarayonida o‘qituvchi va o‘quvchining o‘zaro munosabatlarini tartibga soluvchi pedagogik vositadir. O'qituvchi talabaga o'zining aniq yutuqlari va harakatlari darajasini individual ravishda ko'rsatadi. Hozirgi bahoga ko'ra, o'quvchining mehnatsevarligi va mehnatsevarligini baholash mumkin, ammo uning umumiy rivojlanishi haqida xulosa chiqarish qiyin. Shuning uchun yakuniy ball joriylarning o'rtacha arifmetik ko'rsatkichi bo'lmasligi kerak.
Hozircha umumiy qabul qilingan baholash mezonlari mavjud emas. Baholashning boshlang'ich nuqtasi istalgan natijaga yo'naltirilganlikdir. Erishilgan real natija u bilan solishtiriladi.
O'quv faoliyatini quyidagicha baholash mumkin (taxminiy mezonlar bo'yicha):
· “5” – o‘quvchi oson yo‘naltirilgan o‘quv materiali mazmunini, tushuncha apparatini chuqur va to‘liq o‘zlashtirish, nazariyani amaliyot bilan bog‘lash, amaliy masalalarni yechish, o‘z mulohazalarini ifodalash va asoslash qobiliyati uchun. Zo'r baho javobning malakali, mantiqiy taqdimotini (ham og'zaki, ham yozma ravishda), yuqori sifatli tashqi dizaynni nazarda tutadi;
· “4” – agar talaba o‘quv materialini to‘liq o‘zlashtirgan bo‘lsa, kontseptual apparatga ega bo‘lsa, o‘rganilayotgan materialga yo‘naltirilgan bo‘lsa, amaliy masalalarni yechishda bilimini ongli ravishda qo‘llasa, javobni to‘g‘ri taqdim etsa, lekin javobning mazmuni, shakli ba'zi noaniqliklar;
· “3” – agar o‘quvchi o‘quv materialining asosiy qoidalari bo‘yicha bilim va tushunchani kashf etsa-da, lekin uni to‘liq, nomuvofiq ifodalasa, tushunchalarni belgilashda, bilimlarni amaliy masalalarni yechishda qo‘llashda noaniqliklarga yo‘l qo‘ysa, qanday tushunishni bilmasa, o'z hukmlarini dalillar bilan asoslash;
· "2" - agar talaba tarqoq, tizimsiz bilimga ega bo'lsa, asosiy va ikkilamchini qanday ajratishni bilmasa, tushunchalarni ta'riflashda ularning ma'nosini buzadigan xatoga yo'l qo'ysa, materialni tasodifiy va noaniq tarzda taqdim etsa, uni hal qilishda qo'llay olmasa. amaliy muammolar;
· "1" - o'quv materialini to'liq bilmaslik va noto'g'ri tushunish yoki javob berishdan bosh tortish uchun.
Birinchi universitetlarning kelishi bilan ma'ruza va seminar o'quv tizimi kelib chiqadi. Bu deyarli uning boshlanishi beri jiddiy o'zgarishlarga duch kelmadi. Ma'ruzalar, seminarlar, amaliy va laboratoriya darslari, seminarlar, amaliy va laboratoriya mashg'ulotlari, maslahatlashuvlar va amaliyotda ma'ruza-seminar tizimi bo'yicha o'quv shakllari mavjud. Uning o'zgarmas xususiyatlari kaligokuliklar, stokoks va imtihon.

Xulosa
O'quv jarayonining eng umumiy tarkibida farqlash mumkin tashkiliy shakllarning uchta asosiy guruhi:
Birinchi navbatda talabalarni nazariy jihatdan tayyorlashga yo'naltirilgan shakllar;
Avvalo talabalarning amaliy mashg'ulotlariga yo'naltirilgan shakllar;
Talabalarning bilim va ko'nikmalarini nazorat qilish shakllari.
Mashg'ulotning asosiy shakli sifatida dars. Ta'lim jarayonining yaxlitligi nuqtai nazaridan o'qitishning asosiy tashkiliy shakli darsdir. Unda talabalarning ommaviy yoritilishi bilan, o'quv aniqlik va uzluksizligini ta'minlaydigan ajoyib o'quv tizimining afzalliklarini aks ettiradi. Ayniqsa, individual o'rganish bilan taqqoslaganda iqtisodiy jihatdan foydali foydali. O'qituvchi va talabalarning individual xususiyatlari, bir-birlarining bir-birlari har bir talabaning o'quv ishlari bo'yicha sinf jamoasining rag'batlantiruvchi ta'siridan foydalanishga imkon beradi. Sinf-sinf navini o'rganish tizimi, boshqacha, majburiy ta'lim va undan darsdan tashqari) ishni yaqinlashtiradi. Va nihoyat, uning shubhasiz ustunligi - bu dars doirasida frontal, guruh va individual o'rganish shakllarini tashkil etish imkoniyati.