Xayot faoliyati xavfsizligi

Xavfsizlikning sistemasi
- Bu xavfsizlikning murakkab masalalarini xal qilish yo`llarini tayyorlashda va asoslashda foydalaniladigan metodologik choralar yig`indisidir.
O`zaro ta'siri bilan aniq bir maqsadga erishtiradigan aloqador qismlar yig`indisi - sistema deb ataladi.
Qism - (komponent) - deganda birgina moddiy obyektdan tashqari aloqalar va bog`lanishlar ham tushuniladi. Har qanday sozlangan mashina texnik sistemasining misoli tariqasida ko`rinishi mumkin.
Tarkibiga odam ham kiradigan sistema - ergatik sistema deb ataladi.
Ergatik sistemaning misollari "odam-mashina", "odam-mashina-atrof muhit".
Sistemalash prinsip hodisalarga o`zaro bog`liq ravishda bir dasta yoki to`plam (yeg`indi) tariqasida qaraydi.
Sistema beradigan maqsad yoki natija sistema yaratuvchi element deb aytiladi. Masalan, yong`in - yonuvchi modda, oksidlovchi kislorod, yondiruvchi. Bu yerda yong`in sistema, yonuvchi modda, oksidlovchi, yondiruvchi uning elementlari.
Agar birorta elementni shulardan chiqarib tashlasak, sistema buziladi. Sistemada bor sifat uning elementlarida bo`lmaydi. Bu sistemaning muhim xususiyati bo`lib, xavfsizlik masalalari taxlili asosida joylashgan.
Ko`ngilsiz voqealarning paydo bo`lish sabablarini aniqlash, ularni kamaytirishga qaratilgan tadbirlar xavfsizlik sistemasi tahlilining asosiy maqsadidir.
"Sabablar va xavflar "daraxti" - sistema tariqasida.
Har qanday sabab(lar) natijasida vujudga kelgan xavflar zarar keltiradi.
Sababsiz chinakam (xaqiqiy) xavf ham zarar ham yo`q. Demak, xavfdan saqlanish uning kelib chiqish sabablarini bilishga asoslangan.
Sodir bo`lgan xavflar bilan sabablar o`rtasida sabab - oqibat aloqasi bor. O`z yo`lida bir sabab ikkinchi sababiy oqibat bo`lib chiqadi va h.k. Shunday qilib, sabablar va xavflar zanjirsimon sistemani yaratadi. Bunday grafik ko`rinishi (tasvir) shoxli daraxtga o`xshaydi. Xorijda "Sabablar daraxti", "Inkorlar daraxti", "Xavflar daraxti" va bo`lak har xil "daraxtlar" degan tushuncha va u "daraxtlar"ni tuzish uchun kerakli raqamlar mavjud. Quriladigan "daraxtlar"da sabab shoxlari va xavflar shoxjari bor. Ularni o`zaro ajratib tashlash mumkin emas. Shuning uchun xavfsizlikni tahlil etishda tuzilgan daraxtni "sabablar va xavflar" daraxti deb atash lozim.