Xamsa alisher Navoiy xamsa


«Gar shah hukm etsa,  bevahmu bim



Download 10,71 Mb.
Pdf ko'rish
bet174/220
Sana30.12.2021
Hajmi10,71 Mb.
#86939
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   220
Bog'liq
Xamsa. Alisher Navoiy

«Gar shah hukm etsa,  bevahmu bim,

Erurmiz anga har birimiz g ‘anim».

Biri derdi: «Ko‘rgach qaro qochqusi».

Biri d ebk i:«Uzr eshigin ochgusi».

Iskandar lashkarlari esa ertaga olguncha uru- 

shishimiz kerak, ulami, albatta, maglub etishimiz 

zarur, degan qat’iy fikrda edi. Shoh bolsa, ко‘zidan




uyqu  qochib,  elga  yaxshi  so‘zlari  bilan  madad 

berib,  g'alabaga  ishonch  hosil  qilib,  qo'rqayot- 

ganlarga umid bag'ishlardi.  Sipohlari esa tinmay 

sovut, dubulg'a, nayza kabi urush qurollarini ya- 

sash bilan ovora edilar. Ikkala tomon uchun ham 

tunning o'tishi qiyin boldi. Quyosh toglar ortidan 

o‘z jamolini ko'rsatgach, ikkala maydonda harakat 

boshlanib ketdi. Sipohlar harakatidan yer zilzilaga 

duch kelgandek boldi.

Doro  Iskandarga  qarshi  qo'shinini  rostlardi. 

Sipoh emas,  balki bir qonxo‘r daryo, xuddi falak 

dengiziga o'xshab ketardi u.  Bu  lashkaming bir 

chekkasi  g‘arbda  bolsa,  ikkinchisi  sharqda  edi. 

Qo'shinni turli usullarda to'qqiz marta qaytadan 

tuzib chiqdi.

Qo'shinning  o ‘ng  qanotida  Mashriq  zamin 

sipohlari o‘rin olgan bolib,  bu lashkar Chin sar- 

hadidan Samarqandgacha cho'zilgan edi. Ularning 

yonida yuz ming o'zbek bilan mo‘g4il saflangandi. 

Yuz ellik ming qalmoq ham ular bilan yonma-yon 

turardi.  Barchasi olti yuz ming sipoh bolib, bar­

chasi ham urush ishini hunar qilib olgan edi.

Yetti  rang  zarbof kiyim  kiygan  Chin  sipohlari 

jangga hozir bolib turar, ular ichida ko'plab zirhli 

temir kiyim-sovut kiyganlari ham ancha edi. Ular 

bilan  safdosh  bolib  Mang'it,  Movarounnahrdagi 

10 shahar eli saflanishgandi.

Qo'shinning  sol  qanotida  Mag'rib  eli  saf tort- 

gan bolib,  temir kiyimlari,  nayza-yu,  qalqonlari, 

dubulg'alari  sariq rangda edi.  Arab  otliqlari qirq 

ming uchqur  ot ustida mag‘rur  turar,  ular  qora 

ipaklardan kiyim kiyib olishgan edi. Hatto Ьазп-oq- 

larigacha qora rangli edi. Sol qanot ham 700 000 

sipohdan tashkil topgandi.




Doro qo'shinining hujumchi ilg'or qismi -  hir- 

ovul yetti yuz ming kishidan tashkil topgan bolib, 

bari oq kiyimdagi dashti Qipchoq eli, Xorazm ahlidan 

tuzilgandi.  Sol qo'shin markazidagi saflarning har 

biri yuz ming nafardan tashkil topgan bolib, barcha­

si shohga yaqin odamlardan bolgani uchun yashil 

kiyim kiyib olishgan, Doro ham ular ichida edi.

Narigi dasht tomonda esa sherdil Iskandarning 

qo'shinlari urush tadorigi bilan band edilar. Shoh 

o‘ng  qanotga  farang  askarlarini  belgiladi.  Ular 

dushmanning  qalin  ko‘p  ekanligini  bilishmas, 

bilsalar ham ulami ko‘zga ilishmasdi. Guharrang 

kiyim kiyib olgan faranglar yetti baxmal kiyimga 

o'ranishgan edi. Ulardan 100 000 tasi g‘oyat kuchli 

jangchilar sanalardi.

Sol qanotini Iskandar Bartos-u Rus sipohlariga 

ishonib topshirgandi. Ularning o‘zlari ham, otlari 

ham temir kiyimlarda edi.

Hirovul markaziga esa habash sipohlar qo'shil- 

gandi. Temir qalpoqlariga esa о‘tag‘a o'mida shah- 

parlar  o‘rnatilgan.  Qo'shin  markazi  esa  rumlik 

pahlavonlarga topshirilgandi. Qizil yuzli bu yigitiar 

o‘zlarini  yovga  yanada  dahshatliroq  ko'rsatish 

uchun yolbars, qoplon, sher terilaridan ustilariga 

tashlab olgandilar. Rum shohi o‘z lashkarlari bilan 

birga Eron  qo'shini  turgan  maydonga qarab yol 

oldi. Qo'shin jilib borarkan, kamaylar, nog'oralar 

olamga na’ra solar,  hilpirayotgan ipak bayroqlar 

jilvagar bolib, ajoyib manzara hosil qilgan edi. Ikki 

sipoh bir-birigayaqinlashgach, awal shunday sur- 

on soldilarki, olamga g'alayon tushgandek boldi.

Bir lahza suron tingach, chang-to‘zon asta-sekin 

pasayib, xaloyiqqa jang maydoni ko‘rindi va Doro 

lashkarining oldingi  qismi namoyon  boldi.  Endi




nima bolishini  sipohlar ikki tomondan tomosha 

qilib  turishgan  ham  ediki,  Iskandar qo‘shinning 

oldingi  safidan  bir pahlavon jang maydoni  sari ot 

choptirib ketdi.  Uning o'ng qolida uzun bir nayza, 

egnida esa lal rang qalqon osilib turardi. Oq ipakdan 

yengil to*n kiyib  olgan pahlavon maydon  o‘rtasida 

to'xtab gap boshladi. U, awalo, o‘z podshosi Iskan- 

dami duo qildi: «Yovi ustidan zafar qozonsin!» -  deb 

iltijo  qildi-yu,  hamma yoqqa bir-bir qarab  olgach, 

baland  ovoz  bilan  shunday  deb  hayqirdi:  «Meni 

Boriqi Barbariy deyishadi. Burun men shoh Doroga 

qul edim. U meni nazariga ilmay, ko*p xafa qildi va 

menga  ko'p  yomonliklar  koYsatdi.  Shohga qilgan 

iltijolarim ham javobsiz qolib ketdi. Ijozat so'raganim 

uchungina qahr aylab tayoqlatdi. Doro menga shun­

cha zulm-u shikast qilgan edi, men Iskandarparast 

boldim-u, dargohiga panoh istab bordim. U menga 

ко“р1аЬ lutf-u karam qildi.  Men haqini olib,  ishini 

bajarmaganimdan sharmandaman.

Bugun  bu  maydonga  azm  qilibmen,  ikki  ish 

uchun kin-u razm aylayman: biri ulkim, shohimga 

bandalik qilib,  o'zimdan sharmandalikni daf etay. 

Yana biri olim rasmini tuzib, Doroga ham koYsatay. 

Qilgan jangimga moyil bolsa, murodim hosil boladi».

Boriq  so'zini  tamom  qilgan  ham  ediki,  Doro 

tomonidan  bir  qotilvash  o‘t  kabi  lovullab  chiqib 

keldi. Otining jig'asidan bosh-oyoq kolc temir ichi­

dagi filga o'xshardi. Uning qolidagi nayza xodadek 

kelardi. Uni sipohlar sheri darron -  yirtqich sher 

deb atashar,  odamlar esa Harron deb bilishardi. 

U jang maydoni rasm-rusumini bajarib bolgach, 

shohga  duo  ayladi-da,  Boriq  tomonga  yugur- 

di.  Boriq  ham  uni  chaqmoqdek  kutib  oldi.  Ikki 

pahlavon chirmashib,  ancha olishdilar.  Uch yuz




oltmish olti marta nayzalar bir-biriga tegmagach, 

oxir Boriq o‘z  nayzasi bilan  uni  urib  tushirdi va 

juda uzoq masofaga otib yubordi.  Keyin bo‘yniga 

sirtmoq solib shoh oldiga yetkazdi.

Iskandarga bu hoi shodlik keltirdi. Boriq yana 

yer o‘pti-yu, maydon tomon yelib ketdi.  Yana bir 

polvonni  talab  qilar  ekan,  boshdan  oyoq  temir 

kiyingan,  kichkinagina  otga  mingan  mo‘jaz  bir 

sipoh jangga kirdi.  Oti  Shaydo  bolib,  Harronga 

qarindosh edi.  U beqaror bolib,  Boriqning yolini 

to‘sdi.  Boriq ham alam bilan unga tashlandi.  Ik- 

kovi ham nayzalarini bir-birlariga гоЪаго' tutishib, 

ot  ustida  shamoldek  yelisharkan,  g'alaba  yana 

Iskandar tomoniga hal boldi.  Barbariy uni ham 

nayzaga sanchib, shoh oldiga olib borib tashladi.

Barbariy  yana  maydonga  chiqib,  o‘ziga  raqib 

tilardi. Shu kuni Barbariy to'qqiz pahlavonni asir 

qilib oldi.  Yana unga qarshi hech kim chiqmadi. 

Boriq o‘z o'mida turaverdi.  U Doroga ta’na qilib: 

«Biron  odam  chiqsin»,  -   deb  shitob  qilgan  edi, 

Doro  tarafidan  bir pahlavon  maydonga qarab  ot 

surib chiqdi. U fildan ham zo‘r filtan, qomati bolsa 

karkidondek  kelardi.  Ikki  ko'zi  ikki  olmosdek, 

doirasi qon tola tosdek edi. O'zi Mag'rib zaminidan 

bolib, urushqoq bir qabiladan edi.  Qaysi podsho 

olamga shoh bolsa, shu qabiladan sipoh chaqirib, 

dushmanlarini tezgina daf etardi.

Jangchilar  Boriqdan  xavotirda  edilar.  Ikkov 

pahlavon ancha qattiq olishdilar. Boriq bu pahla- 

vongacha to‘qqiz kimsa bilan olishib, jangda yeng- 

gani uchun qoli ancha toliqib qolgan edi. Shu payt 

belida og'riq ham paydo boldi. Raqibi payt poylab 

turib, uni o‘ng qoli bilan mahkam tutib, chap qoli 

bilan esa g'animini ko'targanicha Mag‘rib tomon




olib  ketdi.  Shu  ketganicha ko'zdan  g‘oyib  boldi. 

Bu holni ко‘rib turgan Iskandarning ko'ngli buzil- 

di, lekin Doro xursand edi. Mag'ribiy o‘zi yenggan 

raqibini  o‘z  huzuriga  olib  kelib  tashlamaganiga 

hayron edi u.

Qosh  qoraygach,  yana  ikki  tomondan  taloya

-   navbatchi  sipohlar  atrofni  kuzata  boshlashdi. 

Doro  o‘z  qarorgohida  zo‘rma-zo‘r  ichkilik  ichar- 

kan,  ertaga nima bolishini o'ylardi.  Ikki lashkar 

uyquga  ketgan  chog‘da  Iskandar  ibodat  qilib 

otirarkan,  ikki chaqqon sipoh kelib,  uning qoli­

ga  noma  tutishdi.  Shoh  xatni  ochib  o'qisa,  o‘z 

dardining chorasi yozilgan ekan.  Doroning yaqin 

amaldorlaridan ikld kishi uning zulmidan to'yib, 

olim xafvi ostida ekan.  «Doro bizni oldirmasdan 

burun biz uni bir yoglik qila qolaylik», -  deb uni 

yashirincha qatl etishga kelishishgan ekan. Iskan­

dar nomani o‘qib, bu dushmanlarimning makr-u 

firibi  bolmasin  yana,  deb  xatga javob  bermadi. 

Indamadi-da,  otiga  minib  chiqib  ketdi,  ertasiga 

ertalab  qotillar  o‘z  va’dalarini  bajarib,  Doroning 

ikki yonidan qilich urdilar. Biri Doroning boshiga 

ham qattiq urdi.  Doro kesilgan daraxtdek yiqildi, 

Doro qo‘shinida notinchlik boshlandi. To‘s-to‘po- 

lon  kuchaydi,  Iskandar  otidan  tushib,  Doro  yo- 

nigg. keldi.  Qarasa, raqibi qop-qora qonlar ichida 

yotibdi,  Iskandar  Doroning  boshini  o‘z  qo'yniga 

qo^di-da,  ko‘z yoshlarini toldb turgan edi,  Doro 

ko‘zini biroz ochib, ustida kim turganini ko‘rdi-yu:


Download 10,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   220




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish