Xamsa alisher Navoiy xamsa

duzi yo‘q osmondek bolib qoldi.  U gotyo mevasiz 

bir  guliston  edi,  gavharsiz  bir  sadafdek  b olib  

qolgandi. Mevalar o‘z tojlariga qadash uchun dur 

topisha olmas,  mevalardan  ayxilgan  shoxlar be- 

morlardek zaif bolib qolishgan, ularning shoxlari 

g'amgin  oshiqlardek,  yuzlari  sarg'aygan  dardli 

maynmilarga  o'xshab  qolgandi.  Bog'dagi  sariq 

rangli yaproqlarni ko‘rgan  odam  bog‘ni g ‘am  o‘ti 

kuydirayotgandek  his  etardi.  Axir,  yaproqdan 

bog'ga o4 tushmagan bolsa, nega shoxlar o‘tindek 

qorayib ketdi?

---

Boglarda bu xil oh-u fig‘on tugaganicha ham yo‘q 

ediki, barg kesuvchi sovuq shamol esa boshladi-da, 

shoxlardagi barglami uzib tashlashga kirishdi-yu, 

ularni  barglardan  judo  qilib,  har  tomonga  ota 

boshladi. Yaproqlaming rang-u safosi ham qolmay, 

oliklardek bolib  tuproqlar ustiga tusha boshladi. 

Yel  askarlari  bog'ni  talab,  meva  daraxtlarigina 

saf tortgandek yalang'och,  bosh-oyoq  qora bolib, 

ariqlardagi suvlar zanjiri bilan bir-biriga boglangan 

fig'on tortayotgan yalang'och asirlardek turishardi. 

Ulami barg deb emas,  oshxona otini,  shox emas, 

do‘zax kundasi deb atash to‘g‘riroq bolardi.  Gotyo 

do'zax jannat gulistoniga aylan-gan-u, do‘zax uning 

oldida behisht boglga aylangandi.

Umr gulshanining kuz-u bahori ham shu gulis- 

tonga o'xshab ketadi.  Insonning sharaf uyi vaqti 

yetgach umr quyoshi paydo boladi. Ko'pdan ko‘p 

g'unchalar  kulib,  hadsiz-hisobsiz  gullar  ochila 

boshlaydi.  G'unchalar oynam oq va yemak bilan 

orom oladilar. Bilim shami ulaming miyasiga aql 

nurini solmagunicha, ko'ngillarini idrok salohiyati 

bilan  yoritmaguncha,  yoshlar  o‘zining yetilgani, 

yuzi gulrang bolganini anglagach, jafo bilan jon- 

larini  sayd  etib,  bazmlarda  lablarni  may  bilan 

xursand qiladilar.

Bog‘  gul  va  chechaklami  tark  etgach,  navbat 

barg bilan mevaga yetadi. Har bir daraxt gulshan 

kiyimini kiyib, ilm-u adab mevasidan bahramand 

boladi,  ilm-kasb  egallaydi.  Biri  tafsirlar  ilmini 

o‘rgansa, boshqasini hadislar qiziqtiradi. Yoshlar 

madrasalarni  o‘zlariga  oromgoh  qiladilar,  bosh- 

qalari xonaqohlami xilvatxona qilib tanlaydilar.

Yoshlik  mevalari  toldlgach,  baqo  gulshanini 

go'zalliklar  tark  aylagach,  yoshlik  ayyomining

---

mevalari  tolcilib,  jahonning  nafosat-u  go'zalligi 

tugallana borgach,  qadd-u qomat daraxti g‘am yeli- 

dan egila boshlagach,  guldek yuzlar xazon bolib 

Barg'aya  boshlaydi.  Tan  daraxtida  havas  bargi 

qolmay,  kuzning  sovuq  shamoli  ularni  uchirib 

ketadi. Ko'zlar uylar burchagini talasha boshlaydi, 

bolalar kulgusi yangrab, yuzlam i za’faron qiladi.

Ikki bukilgan qad hassaga tayanib asta odimlay- 

di. Og‘iz ichidagi durlar toldlib, bir dona ham tishi 

qolmaydi. Yuzdagi oq tuklar kafan iplarini xotirga 

soladi. Olimni о‘ylayverganidan boshi quyi egilgan, 

xayrlashish uchun qaddi ham ikki bukilgan.

Bir necha kun shu ahvoldagi iztirob bilan qon 

yutish,  oh-faryod ichida kechadi. Ajal xabarchisi 

farmon bolganida yetib kelib, uning ko'nglini ha- 

yot azoblari, keksalik alamlaridan qutqaradi.  Bu 

bazmga yetib  kelgan  har  bir  odam  navbat  bilan 

bu qadah -  olim  qadahini ichadi. Bu achchiq qa- 

dahni  totgan  inson yo'qlik  ko'chasi  tomon  mast 

holda y o l oladi.  Mast ekan,  o'zini ham bilmaydi, 

borganidan so‘ng xabari ham kelmaydi.