Xamsa alisher Navoiy xamsa

Anvar HOJIAHMEDOV

---

NAVOIY 0 ‘Z «XAMSA»SINING 

YARATILISH TARIXI HAQIDA

Go‘zal so ‘zlovchilarning boshidagi toji, haqiqat 

ganji  tojining  gavhari,  fazilat  koni javharining 

saqlovchisi,  yetuklik  dengizining  qimmatbaho 

duri  bolgan  ganjalik  ma’noli  so'zlar  ijodkori1 

o‘y-fikri  mezoni  bo'lgan  «Xamsa»,  «Beshlik» 

emas,  «Panj  ganj»  («Besh  xazina»)  deb  atashga 

arzirlidir.  So‘z  durlarining  bu  ajoyib  nozimini 

falak  «Nizomiy»  deb  atagan  edi.  Bu  nomdagi 

besh  harfni  qo'shib  hisoblaganda,  Allohning 

ming bir nomiga teng son paydo boladi.  Uning 

asari  durlaridan  yer  yuzi  lim-lim  bolib,  balki 

falakning  qimmatbaho  buyumlar  solinadigan 

qutichalari ham to lib  toshgandir.

Hind  chavandozi2  she’riyatida yaratilgan  dos- 

tonlarning har biri go^o Hindis tonning bir viloya- 

tiga ohcshaydi. U xazina sochuvchi Ganja shohiga 

payrov boldi, Nizomiy so‘z iqlimining shohi bo Isa, 

bu  Xusravi  boldi.  Ganja  quyoshi  o‘z  bayroglni 

ko^argach,  so‘z  mamlakatini  yakkaqalam  qilib, 

qaysi mamlakatni zabt etgan bolsa,  o‘sha olka- 

larga Xisrav ham sipoh tortdi.

Qaysi shabistong'aki ul qildi azm,

Bazmi yerida bu dog‘i tuzdi bazm.

Ul bezabon «Maxzani asrori»din,

Bu yorutub «Matlayi anvonidan.

Ko'p kishi ham qildi tatabbu’ havas, 

Sarv-u gul o ‘trusig‘a kelturdi xas.