Xalqaro tijorat ishi

BOB. BOZOR TADQIQOTLARI: MAZMUNI VA
YURITISH USLUBLARI

1. 
   Bozor tadqiqotining metodologik asoslari
   

Bozor tushunchasi va tasnifi
Bozor - o‘zida tovar almashinuvini mujassamlashtiruvchi tovar xo‘jaligining iqtisodiy toifalaridan biridir. Bozor ishlab chiqarish usuliga muvofiq ravishda ishlab chiqarish munosabatlarida yuzaga kеladigan xaridor va sotuvchi iqtisodiy munosabatlarining aniq tizimi bilan xaraktеrlanadi. Bozor mеxanizmining asosiy dcmcntlad talab, taklif va narx hisoblanadi. Talab - ommaviy ehtiyojlar tuzilmasi va hajmini aks ettiradi va aholining xarid qobiliyati bilan chcklanadi. Taklif almashtirish maqsadida bozorga кеНЬ tushgan tovarlar yig’indisini o’zida aks ettiradi. Talab va taklif munosabati bir tomondan, narx darajasining shakllanishiga bеvosita ta’sir ko’rsatadi, ikkinchi tomondan bozor narxi dinamikasiga bog’liq ravishda tеbranib turadi.
Bozordagi tovarga ehtiyoj talab shaklida ishtirok etadi. Uning xajmi asosan, tovarlar hajmi va aholining xarid qobiliyatiga bog‘liq bo‘ladi. Tovar-pul munosabatlari barcha ehtiyojlarni qondirishni nazarda tutadi.
Bozorni tahlil qilish bozorni tadqiq qilish mumkin bo‘lgan tovar muomalasi doirasida rivojlanayotgan barcha jarayonlar, talab va taklif shakllanishiga ta‘sir ko‘rsatuvchi, tovar ishlab chiqaruvchi va xaridor (sotuvchi va xaridor) o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlarni aniqlovchi barcha omillarni o‘z ichiga oladi.
Bozorni tadqiq qilishda tadqiqot ob’ektini to’g’ri tanlash asosiy rol o‘ynaydi. Shunga bog‘liq holda bozor tasnifini yaxshi o‘rganish zarur. Bu tasnif asosida tovar almashinuvi xarakteri tamoyillari va uni qamrab oluvchi chegaralar aniqlanadi. Tovar almashinuvi xarakteri deganda, almashinuv ob^ktlari va almashinuv ishtirokchilari o’rtasidagi iqtisodiy munosabatlar tushuniladi.
Bozorning yuqorida keltirilgan tamoyillariga muvofiq ravishda quyidagi belgilari bo‘yicha tasniflash mumkin:

•