Xalqaro huquqni muhofaza qiluvchi tashkilotlar

Xalqaro  huquqni  muhofaza  qilish  faoliyati    -  bu  xalqaro 
munosabatlarda  huquq  va  xalqaro  huquqning  ustunligini  muhofaza 
qilish  va  ta‘minlash  bo‘yicha  amaliy  faoliyat  bo‘lib,  bunda  huquqiy 
ahamiyat  kasb  etmasdan  xalqaro  munosabatlar  va  xalqaro  huquqqa  xos 
vazifalardan  kelib  chiqqan  mazkur  tushunchaning  keng  qamrovli 
ma
‘nosi nazarda tutiladi.   
 
Dunyo  mamlakatlari  huquqning  ustunligi
7
  va  xalqaro  huquqqa 
asoslangan  xalqaro  tartib  tarafdori  bo‘lib,  bu  davlatlarning  birgalikda 
                     
7
Mojaroli va  mojarodan keyingi jamiyatlarda o‘tish davri huquq va odil sudlovning ustunligi. Bosh kotib 
ma’ruzasi. – BMTning S/2004/616, 23 avgust 2004 yildagi hujjati; Huquqning milliy va xalqaro darajada ustunligi. 
Bosh kotibning oraliq ma’ruzasi. – BMTning A/62/261, 15 avgust 2007 yildagi hujjati; Huquqning milliy va xalqaro 
darajada ustunligi. Bosh kotibning ma’ruzasi. – BMTning A/63/64, 12 mart 2008 yildagi hujjati 

---

23 
 
tinch-totuv yashashi va o‘zaro hamkorlik qilishi uchun zarur.  
Xalqaro  huquqni  muhofaza  qilish  faoliyati  turli  yo‘nalish  va  bir 
nechta  darajalarda  amalga  oshiriladi.  U  o‘zining  huquqiy  boshqaruvi 
xususiyatiga  ko‘ra  rasmiy  va  norasmiy  hamda  ko‘lami  jihatidan  ikki 
tomonlama  va  ko‘p  tomonlama  bo‘lishi  mumkin.  Mazkur  faoliyatning 
turli  darajalari  muqobil  emas,  balki  bir-birini  to‘ldiruvchi  unsurlar 
hisoblanadi.  
Xalqaro  maydonda  huquqni  muhofaza  qilish  sohasidagi  ko‘pgina 
chora-tadbirlar jinoyatchilikka qarshi kurash bo‘yicha amalga oshiriladi. 
Mazkur  sohada  xalqaro  hamkorlik  quyidagi  shakllarda  bo‘lishi 
mumkin: 
1)  Ushbu  sohada  xalqaro  kelishuvlar  tuzish  va  boshqa  turdagi 
xalqaro hujjatlarni ishlab chiqish; 
2)  Davlatlarning 
xalqaro 
majburyatlarni 
amalga 
oshirishga 
qaratilgan milliy normativ huquqiy aktlarni qabul qilish; 
3)  O‘zaro  ma‘lumotlar  bilan  almashinuv  hamda  jinoyatning  oldini 
olish,  bartaraf  etish,  aniqlash  va  ayblanuvchi  shaxslarni  qidiruvini 
amalga oshirishda hamkorlikda chora-tadbirlarni amalga oshirish; 
4)  Jinoiy  ishlarni  adolatli  hal  etishda  o‘zaro  hamkorlik  hamda 
o‘zaro  tajribalar,  qonunchilik  va  boshqa  normativ  huquqiy  aktlar  bilan 
almashinuv; 
5)  O‘zaro  almashinuv  asosida  maxsus  texnika  va  boshqa  vositalar 
bilan almashish; 
6)  Kadrlarni  tayyorlash,  qayta  tayyorlash  va  malakasini  oshirishda 
hamkorlik qilish;  
7)  O‘zaro  ilmiy  izlanish  ishlarini  amalga  oshirish,  mustaqil 
izlanishlar  natijasida  aniqlangan  ma‘lumotlarni  o‘zaro  almashish  va 
boshqa o‘zaro maqbul shakllar. 
        “Huquqni muhofaza qilish” va “Xalqaro huquqni muhofaza qilish” 
tushunchalarini  keng  ma‘noda  anglash  orasida  nafaqat  muayyan 
o‘xshashlik, balki ancha sezilarli darajadagi farq ham bor.  
        Davlatning  huquq  ijodkorligi,  huquqni  tatbiq  etish  va  odil  sudlov 
mazkur  faoliyatning  xalqaro  darajadagi  tegishli  davlat  boshqaruv 
organlari  –  qonun  chiqaruvchi,  ijro  etuvchi  va  sudning  mavjudligidan 
farq  qiladi.  Xalqaro  munosabatlar  va  zamonaviy  xalqaro  huquqning 
o‘ziga xos xususiyati esa huquq ijodkorligi, huquqni tatbiq etish va odil 
sudlov  uchun  ishlab  chiqilgan  tegishli  nodavlat  apparatining  mavjud 
emsligidir.  
Shunga qaramay, xalqaro huquqni muhofaza qilish faoliyat maxsus 

---

24 
 
vakolatli  subyektlar  (davlat  darajasidagi  ichki  huquqni  muhofaza  qilish 
faoliyatdagi  kabi)  uchun  emas,  balki  xalqaro  munosabatlarning  barcha 
ishtirokchilari  va  xalqaro  huquqning  barcha  subyektlari  uchun  xos 
bo‘lib,  bunda  faqat  ular  tomonidan  amalga  oshiriladigan  vakolatlar 
ko‘lami farq qiladi xolos.  
Xalqaro  huquqni  muhofaza  qilish  faoliyati  quyidagi  muhim