Xalqaro huquqni muhofaza qiluvchi tashkilotlar

 
 
 
      “Xalqaro  huquqni  muhofaza  qiluvchi  tashkilotlar”  fani  “Davlat  va 
huquq  tarixi”  fanidan  ham  ajratilmagan.  Xalqaro  tribunallar,  sudlar  va 
xalqaro  adliya  organlarini  tashkil  etishga  va  ularning  faoliyatiga  doir 
ko‘pgina  masalalarni  anglash  tarixiy  yondashuv va  huquqiy  hodisalarni 
evolyutsion  rivojlanishiga  ko‘ra  bilishga  asoslanib  o‘rganishni  talab 
etadi.  O‘quv  fani  sifatida  “Xalqaro  huquqni  muhofaza  qiluvchi 
tashkilotlar”  asosiy  fan  sanaladigan  va  barcha  xalqaro  xususiyatga  ega 
tarmoqlararo  maxsus fanlar (Xalqaro  ommaviy huquq, Inson huquqlari, 
Xalqaro  gumanitar  huquq,  Xalqaro  shartnomalar  huquqi  va  xalqaro 
tashkilotlar huquqi, Xalqaro tinchlik huquqi, Xalqaro jinoyat huquqi va 
boshqalar)  uchun  asosiy  va  umumiy  bo‘lgan  ta’rifini  o‘zida  mujassam 
Birinchi qism (umumnazariy tushunchalar). “Xalqaro huquqni muhofaza 
qiluvchi tashkilotlar” fani asosiy tushunchalari, predmeti va  umumiy tavsifi, 
jinoyatchilikka qarshish sohasida asosiy xalqaro hujjatlar, xalqaro huquqni 
muhofaza qiluvchi tashkilotlarning belgilari. 
Ikkinchi qism (Xalqaro huquqni muhofaza qiluvchi tashkilotlar) bir qator 
huquqni muhofaza qiluvchi tashkilotlar, jumladan Interpol, Yevropol, OLAF, 
“SHHT MATT”larning paydo bo'lish tarixi, rivojlanishi, tashkilotlar prinsipi va 
faoliyati hamda ularning tizimi va tuzilishini yoritadi. 
Uchinchi qism (Xalqaro jinoiy adliya organlari (xalqaro jinoiy yustitsiya)) 
xalqaro adliya organlari faoliyatini yoritadi. Ular: Xalqaro jinoyat sudi, harbiy 
va ad hoc sudlar, gibrid aralash sudlar va boshqalar.  Shu bilan birgalikda 
ularning paydobo'lish tarixi, rivojlanishi, tashkilotlar prinsipi va faoliyati 
hamda ularning tizimi va tuzilishini yoritadi. 

---

20 
 
etuvchi,  “Xalqaro  huquq”  fani  bilan  chambarchas  bog‘liq,  biroq 
“Xalqaro  huquqni  muhofaza  qiluvchi  tashkilotlar”  fani  xalqaro  huquq 
faning faqat bir, tor doiradagi, maxsus sohasini o‘rganadi, xalqaro huquq 
esa xalqaro huquqiy munosabatlarning majmuini o‘rganadi.         
          Tabiiyki,  predmetning  “Jinoyat  huquqi”  va  “Jinoyat  protssesi 
huquqi”  fani  bilan  o‘zaro  bog‘liqligi  va  munosabati  ko‘p  qirralidir. 
Mazkur  sohaviy  fanlar  fuqarolar,  insonlar  hayoti  va  sog‘ligi  sohasidagi 
jinoyatlarga  qarshi  kurash,  terrorchilik,  iqtisodiy  va  boshqa  jinoiy 
huquqbuzarliklarga 
qarshi 
kurash 
muammolari 
haqida 
hamda 
jinoyatlarni  ochishning  protsessual  tartibi,  ularni  sodir  etishda  aybdor 
shaxslarni  aniqlash  va  bunday  shaxslarga  nisbatan  huquqiy  ta’sir 
o‘tkazish chora-tadbirlarini belgilash to‘g‘risida tushuncha beradi.  
          Xalqaro  huquqni  muhofaza  qiluvchi  tashkilotlarning  faoliyati 
asosan  ular  tomonidan  olib  boriladigan  faoliyatning  mohiyati,  amalga 
oshiriladigan  aniq  harakatlarning  tartibi  (jarayoni)  bilan  bog‘liqdir. 
Shuningdek,  huquqni  muhofaza  qilish  tashkilotlari  faoliyatida  uning 
mazmuni, ya’ni ular qarshi kurashadigan jinoyatlarning aniq turlari ham 
muhim ahamiyat kasb etadi.