Xalq araliq sawda teoriyasi Joba: Kirisiw i-bap. Xalıq aralıq sawda teoryasi

I-bap Xalıq aralıq sawda teoryasi.

1.1 Xalıq aralıq sawda mánisi, tiykarǵı túsinikleri hám túrli teoryalari

Ilimiy-texnologiyalıq revolyuciya, sonoat islep shıǵarıwınıń qánigelestiriliwi hám kooperatsiyası tásirinde mámleketler ekonomikasında bolip atırǵan ózgerisler milliy ekonomikanin’ ózara tásirin kúsheytiredi. Bul xalıq aralıq sawdanı rawajlandırıwǵa járdem beredi. Barlıq mámleketler araliq tovarlar aǵımınıń háreketleniwinde dáldalshılıq etetuǵın xalıq aralıq sawda islep shıǵarıwdan tezirek ósip atır. Jáhán Sawda Birlespesinin’ izertlewlerine kóre, dúnya islep shıǵarıwınıń hár 10 procent rawajlanıwı ushın dúnya sawdasında 16 procentke rawajlanıw gúzetilip atır. Bul onin’ rawajlanıwı ushın jáne de qolay shárt-shárayatlardı jaratadi. Sawda áwmetsiz bólganda, islep shıǵarıw rawajlanıwı páseytiwedi.

Xalıq aralıq sawda – bul xalıq aralıq miynet bólistiriwi tiykarında payda bolǵan hám ózaro ekonomikalıq baylanislilig’in bildiriwshi túrli mámleketler islep shig’ariwshilari órtasidagi baylanis forması bolıp tabıladı.

Xalıq aralıq sawda degenda, dúnyanıń barlıq mámleketleri órtasidagi pullıq jalpı sawda túsiniledi. Biraq, xalıq aralıq sawda túsinigi tar mániste de qóllaniladi. Bul, mısalı, rawajlanǵan mámleketlerdiń ulıwma tavar aylanbası, kontinent, region mámleketleriniń, mısalı, Arqa Evropa mámleketleriniń ulıwma tavar aylanbası hám basqalardı ańlatadı. Jáhán baxaları jıl waqıtı, jayı, tovarlardı satıw shártleri, shártnamanıń qásiyetlerine qarab ózgaradi. Ámeliyatda jáhán sawdasınıń ma’lum oraylarinda belgili firmalar – tiyisli tavar túrlerin ekisport etiwshi yamasa import etiwshi kompaniyalar tárepinen dúzilgen iri, sistemalı hám turaqlı ekisport yamasa import operatsiyalarınıń baxaları jáhán baxaları retinde qabıl etiledi. Kóplegen tovarlar (dán, kaushuk, paxta hám basqalar ) ushın jáhán baxaları dúnyadaǵı eń iri tavar birjalarında ámelge asırilatuǵın operatsiyalar pratsesinde belgilenedi.

Sirtqi sawda – bir mámlekettiń dúnyanıń basqa mámleketleri menen tovarlar hám xızmetler ekisporti hám importınan ibarat bólgan sawdası. Bul tiykarınan sirtqi sawda shártnamaları bóyjumisa dúzilgen kommerciya operatsiyaları arqalı ámelge asıriladı.

Tiykarǵı sirtqi sawda operatsiyaları :