Xaitov Bafo Usmonovich «Kompyuter grafukasi» O’zbekiston Respublikasi

Tasvir 9.5. Mahalliy (V) va qo’shimcha ko’rinish (A)ni bajarilishi

Agar qo’shimcha ko’rinish qulay vaziyatga keltirib burib chizilsa chizmada burilganlik belgisi  qo’yilishi kerak (tasvir 9.5).

Chizmada ko’rinmas kontur chiziqlari (shtrixlar)ning ko’payib ketishi natijasida buyum haqida tasavvurga ega bo’lish qiyinlashadi va chalkashliklarga, xato tasavvurlarga olib kelishi mumkin. Shuning uchun buyumning ko’rinish va tasvirlarida qirqimlar qo’llaniladi.

Tasvir 9.6. Qirqimning hosil bo’lishi

Kesuvchi tekisliklarning soni va proektsiya tekisliklariga nisbatan vaziyatiga qarab qirqimlar oddiy va murakkab bo’lishi mumkin. Qirqimlarning klassifikatsiyasi tasvir 9.7 dagi diagrammada keltirilgan.

Tasvir 9.7. Qirqimlarning klassifikatsiyasi

Oddiy qirqim – buyumni bitta tekislik bilan kesishdan hosil bo’ladi.

Tasvir 9.8. Oddiy qirqimni bajarilishi

Tasvir 9.9. Oddiy qirqimlarni bajarilishi


Qiya qirqim Mahalliy qirqim


Tasvir 9.10. Qiya va mahalliy qirqimlarni bajarilishi

Kesuvchi tekislik proektsiya tekisliklaridan biriga qiya qilib o’tkazilsa qiya qirqim hosil qilinadi. Buyum ko’rinishining ma’lum bir qismini qirqib tasvirlanishi mahalliy qirqim deyiladi. Bunday chizmalarda qirqim chegarasi ingichka to’lqinsimon chiziq bilan chegaralanadi (tasvir 9.10).

O’zDST talabiga asosan simmetrik detallarga oddiy qirqim berishda ko’rinishning yarmi bilan qirqimning yarmini birlashtirib tasvirlashga ruxsat beriladi. Bunda ko’rinish bilan qirqimni simmetriya o’qi ajratib turadi. Agar simmetriya o’qiga buyumning biron bir qirrasi to’g’ri kelsa ko’rinish va qirqimni ingichka to’lqinsimon chiziq bilan ajratish kerak. Ichki qirrani tasvirlashda ingichka to’lqinsimon chiziq ko’rinishni va tashqi qirrani tasvirlashda qirqimni cheklashi lozim (tasvir 9.11).