Xa. Qurbonoy, M. J. Bauetdinov

Moliyaviy siyosatning turiari

Oxirgi vaqtlarda moliyaviy siyosatni amalga oshirish va iqtisodiyotni moliyaviy tartibga solish masalalari bo'yicha sezilarli tadqiqot olib borilmoqda. Ammo bu soha bo'yicha yagona nazariy fikrlar, yondashuvlar mayjud emas.
Rivojlangan mamlakatlarning iqtisodchi olimlari moliyaviy siyosatini iqtinodiy siyosatdan mustaqil ravishda ajratib ko'rsatmaydilar (S. Fisher, R. Doiibush, Shmalenzi R.). Ular moliyaviy siyosatga fiskal siyosatning mazmuni vosi asidagi aniqlik beradilar. Ulaming ta’kidlashlaricha moliyaviy siyosat- davlatning xarajatlari va daromadlariga nisbatan qaror qabul qilish jarayoni sifatida qaraydilar.
Masalan, L, Bryu. Kempbell R. Makkonell kabi iqtisodchilar moliya byudjet siyosatini va fiskal siyosatni to'liq bandlik va YalM ni inflyatsiyasiz o’sishini ta’rninlashga qaratilgan davlat xarajatlari va soliqqa tortish tizimining isloh qilish jarayoni sifatida qaraydilar.
Moliyaviy siyosat- davlatning tegishli funksiyalarini bajarishi uchun YalMni Uqsi -n lanish jarayonidagi pul fondlarini shakllantirish va undan foydalanish bilan bog'liq tadbirlari rejalarini amalga oshirish kursi hisoblanadi. Moliyaviy siyosat quyidagilarni o‘z ichiga qamrab oladi:

• 
  Umumiy konsepsiyalar va asosiy yo ‘nalishlarini ishlab chiqish maqsadlami aniqlash va bosh vazifalarini belgilab olish:
  
• 
  Davr talabiga javob beradigan adekvat moliyaviy mexanizmini shakllantirish:
  

Moliyaviy siyosatning 3 asosiy ko‘rinishlari mayjuddir:
-Klassik;
-tartibga soluvchi;

• 
  ^rejali direktiv.
  

Klassik moliyaviy siyosat-namoyondalari (D, Rikardo. A,Sinit) davlatning aralashuvini cheklaydi, erkin raqobatni saqlash lozimligini, xo'jalik mexanizmini bosh tartibga soluvchi sifatida bozor mexanizmidan foydalanishni tavsiya etadi.
Tartibga soluvchi moliyaviy r/yosat-asoschilari (J, Key ns) iqtisodiyotni rivojlanishini tartibga solish va davlatning aralashuviga davlat xarajatlaridan foydalanishni e’tirof etadi va shuning natijasida qo‘shimcha talab hosil qilish natijamida ishlab chiqarishning o‘sishini ta’minlash lozimligini e’tirof etishadi. Iqtisodiyotni tartibga solishning bosh mexanizmi sifatida daromad solig'i, davlat krediti, ssuda kapitallarini bozori hisoblanadi.
70- yillar moliyaviy siyosatida nekonservativ siyosat strategiyasi yotadi. Bu siyosat iqtisodiyotga davlat aralashuvini cheklaydi. Tartibga solish quyidagi ko‘p maqsadli yo'nalishlariga qaratiladi:

• 
  iqtisodiy o‘sish va bandlik;
  
• 
  pul muomalasi;
  
• 
  valyuta kursi;
  
• 
  ijtimoiy omillar;
  
• 
  xo’jalikdagi tarkibiy islohotlar.
  

Rejali direktiv moliyaviy siyosat(Sobiq ittifoq davridagi rejali direktiv iqtisodiyot davrida amalga oshirilgan moliyaviy siyosat):

• 
  ishlab chiqarish tarmoqlaridagi davlat mulkining yuqoriligini;
  
• 
  fiksirlangan baholar;
  
• 
  korxonalar sof daromadlarini taqsimlanishning 2 kanalli mexanizmifsoliqli, foydadan ajratmalar mexanizmi), o’z ichiga olgan edi.
  

2.