Xa. Qurbonoy, M. J. Bauetdinov

Moliyaviy siyosatning asosiy yo'nalishlari

Davlatning moliyaviy siyosati makroiqtisodiy siyosatning bosh elementlaridan birifhjsoblanadi. Hozirgi sharoitda O'zbekiston Respublikasida amalga osl irilayotgan moliyaviy siyosat islohotlaming o‘tish davridagi moliyaviy iqtisodiy inqirozlar oqibatlarini tugatish va mamlakatdagi barqaror iqtisodiy o'sishni ta’minlashga yo'naltirilgandir. Chunonchi, iqtisodiyotning barcha sohalarida liberal rejimni shakllantirish va uni rivojlanishini ko‘zda tutuvchi iqtisodiyotni erkinlashtirish masalalari moliyaviy siyosatning markazida turmoqda.
Moliyaviy siyosat quyidagi yo'nalishlami o‘z ichiga oladi:

• 
  soliq siyosati;
  
• 
  byudjet siyosati;
  
• 
  pul kredit siyosati;
  
• 
  institutional islohotlar;
  
• 
  investitsiya siyosati.
  

Moliyaviy siyosatni realizatsiya qilish uchun quyidagilar zarur hisoblanadi:

• 
  Ijtimoiy tanglik kamaytirilishi lozim.
  
• 
  davlat moliyasini sogiomlashtirish lozim;
  

bank tizimini me’yordagi ishlashi imkoniyatlarini shakllantirish lozim;

• 
  tovar va pul oqimlarini tenglashtirish lozim;
  
• 
  hududlaming moliyaviy iqtisodiy mustaqilligini yagona boshqaruv tizimi icliida oqilona ta’minlash va shu kabilar.
  

Moliyaviy siyosatning tarkibiy qismlaridan biri soliq siyosati hisoblanib, u asosan davlat uchun ham bozor qatnashchilari uchun ham iqtisodiyotning real sektorini moliyaviy holatini rag’batlantirishni ta’minlovchi soliqqa toitish bo‘yicha imkoniyatlar shakUantirishi lozim. Hozirgi sharoitda soliq siyosatining asosiy vazifalari:
-soliq qonmchiligini soliqqa tortish bazalarini mukammallashtirish maqsadida, soliq tushumlari muammolarini pasaytirish maqsadlarida kompleks isloh qilish;
-soliq та ’murchiligini takomillashtirish;
-mavjud soliq va boficona imdyozlarini sotsiyai adolat nuqtai nazardan belgilash;
-byudjetga va byudjetdan tashqari fondlarga to ‘lovlar va peniyalami restrakturizatsiya qilish;
-soliq yukitti pasaytirish va uni tarmoqiar о ‘rtasida oqilona taqsimlash;
-soliqqa tortish mexanizmini soddalashtirish va iqtisodiyotning ustivor sohalari uchun soliqlar bo yicha imtiyozlar berish;
Byudjet siyosati moliyaviy siyosatning tarkibiy qismlaridan biri sifatida hozirda quyidagi vazifalarni amalga oshirish muhim hisoblanadi:
-Davlat byudjeti ijrosining gaznachilik tizimini joriy qilish, rivojlantirish va xarajatlarini iqtisod qilish dasturiarini amalga oshirish;
-ijtimoiy islohotlami amalga oskirishda byudjetning rolini mukammallashtirish; -manzillilikni kuchaytirish yo ‘Н bilan byudjet xarajatlari samamdorligini oshirish; -byudjet resurslaridan samarali foydalanishning nazorat tizimlarini mukammallashtirish;
-byudjetning daromadlar va xarajatlar ijrvsi tizimini takomillashtirish; -mahalliy boshqaruv organ lari faoliyatining moliyaviy imkoniyatlarini oshirish, ulami joylardagi iqtisodiy islohatlami amalga oshirishda bosh isloxotchilik rolini o⁴ynashi maqsadida mahalliy byudjetlar uchun yuqori moliyaviy potensialni shakllantirish;
-davlat byudjeti ijrosining g'azpachilik tizimini joriy qilish va rivojlantirish; -davlat qarzlarini boshqarish va restrukturizatsiya qilish va boshqalar. Hozirgi sharoitdagi davlatning moliyaviy siyosati ijtimoiy yo'naltirilgandir. Bu sohadagi asosiy vazifalar quyidagilardir:

• 
  Byudjet sohasida ishlovchi ishchilarga joriy ish haqini to ‘liq hajmda berish;
  
• 
  aholining kam ta’minlangan qatlamini oladigan daromadlari uchun kompensatsiya mexaniztnini ishlab chiqish va takomillashtirish;
  
• 
  ishsizlikni о 'sishini oldini olish va byudjet sohasidagi ish haqini indeksatsiya qilish.
  

Pul kredit sohasidagi bugungi kunda mayjud muhim vazifalari quyidagilardir: -bank tizimini restrukturizatsiya qilish jarayonini chuqurlashtirish;
-banklar uchun joriy etilgan majburiy meyorlami soddalashtirish va ulami takomillashtirish;
-davlatning valyuta zaxiralarini to'ldirish va chetga kapitallar oqimini kamaytirish;
-iqtisodiyotning ustivor sohalarini moliyaviy qo ‘llab quwatlash uchun imtiyozli kreditlashtirish mexanizjmlarini shakllantirish;
-milliy valyutaning barqarorligini ta ’minlash;
-moliyaviy bozortami shakllantirish va rivojlantirish.
Moliyaviy siyosatning amalga oshirishda institutsional o'zgarishlar muhim rol o‘ynaydi. Instituttsional o‘zgarishlar davlatning boshqarish sohasidagi asosiy vazifalaridan kelib chiqadi. Ulaiga quyidagilar kiritiladi:

• 
  tashkilollaming soliqlar bo “yicha qarzlarini kapitalizatsiya qilinishi natijasida davlat korxonalaming aksiyalarini jalb qilinishi;
  
• 
  davlatga tegishli aktsiyalar paketini ishonchli boshqaruvlarga berish;
  
• 
  yagona mulkiy kompleks sifatida korxonalami xususiylashtirish;
  
• 
  yoqilg'i energetika komplekslari va temiryo 7sohasi, aloqa va uyjoy kommunal xojaligi sohasini samaradorligini oshirish va raqobatni rivojalnitirishga yo ‘naltirilgan institutsional о ‘zgarishlar.
  

Investitsiya siyosati moliyaviy siyosatni amalga oshirishda muhim ahamiyatga egadir.

2.