X to‘xtaboyev kimyo 9

Kimyoviy xossalari. Odatdagi haroratda aluminiy havoda 
o‘zgarmaydi, chunki u havoda tez oksidlanadi va uni yupqa, 
http:eduportal.uz

---

125
mustahkam oksid pardasi suv va boshqa oksidlanish holatidan
himoya qilib turadi:
4Al + 3O
2
→
2Al
2
O
3
.
Agar oksid pardasi olib tashlansa, aluminiy suv bilan oson 
reaksiyaga kirishadi, natijada vodorodni ajratib chiqaradi:
2Al + 6h
2
O 
→
2Al(Oh)
3
+ 3h
2
→
.
A luminiy qizdirilgan holda xlorid va suyultirilgan sulfat
kislota bilan oson ta’sirlashib, vodorod ajratib chiqaradi:
2Al + 6hCl 
→
2AlCl
3
+ 3h
2
→
.
Konsentrlangan nitrat kislota bilan odatdagi haroratda ta’-
sir 
lash 
maydi. Shuning uchun konsentrlangan nitrat k islota 
aluminiy idishlarda saqlanadi. Suyultirilgan nitrat kislota bilan 
reaksiyaga quyidagicha kirishadi:
Al + 4hNO
3
= Al(NO
3
)
3
+ NO + 2h
2
O,
8Al + 30hNO
3 
= 8Al(NO
3
)
3
+ 3Nh
4
NO
3
+ 9h
2
O. 
A luminiy ishqorlarning suvli eritmalari bilan oson ta’sir-
lashib, vodorod ajratib chiqaradi:
2Al + 2NaOh + 6h
2
O 
→
2Na[Al(Oh)
4
] + 3h
2
→
.
Na[Al(Oh)
4
] — natriy tetragidroksoaluminat.
Aluminiy qizdirilganda galogenlar, fosfor, oltingugurt, azot, 
uglerod bilan reaksiyaga kirishadi:
2Al + N
2 
→
2AlN aluminiy nitrid,
Al + P 
→
AlP aluminiy fosfid,
2Al + 3S
→
Al
2
S
3
aluminiy sulfid,
4Al + 3C 
→
Al
4
C
3
aluminiy karbid,
2Al + 3Cl
2
→
2AlCl
3
aluminiy xlorid.
Aluminiy ko‘pchilik metallarning oksid lari bilan ham ta’ sir-
lashadi. Agar aluminiy va temir (II, III)-oksidlarni ara lashtirib, 
cho‘g‘lanib turgan sim tekkizilsa, juda shid datli ekzo termik 
reaksiya sodir bo‘ladi (15- rasm):
http:eduportal.uz

---

126
8Al + 3Fe
3
O
4
→
4Al
2
O
3
+ 9Fe + 3 300 kJ.
Reaksiya natijasida aralashma 3500°C ga-
cha qizib ketadi. Reaksiya mahsulotlari — 
aluminiy oksid va temir suyuqlangan holda 
bo‘ladi.
A lum i n iy bi lan tem i r k uy undisi n i ng 
aralashmasi termit deb ataladi va ba’zi hol-
larda metallarni payvandlashda ishlatiladi.