X to‘xtaboyev kimyo 9

Po‘latning xossalar i. K i myoviy t ark ibiga ko‘ra po‘lat 
uglerodli va legirlangan po‘latlarga bo‘linadi. Legirlangan po‘-
latlar tayyorlashda po‘latning xossalarini kuchli tarzda o‘zgar-
tirish xususiyatiga ega bo‘lgan turli legirlovchi qo‘shimchalar: 
xrom, nikel, titan, molibden, vanadiy, volfram va boshqalar 
qo‘shiladi.
hamma po‘latlar umumiy bo‘lgan mustahkamlik va plas-
tiklik xususiyatlariga ega. Ularni bolg‘alash, yoyish, shtamplash, 
sim qilib cho‘zish mumk in. Po‘latlar texnikada ishlatilish 
19- rasm. Kislorod 
konvertori.
http:eduportal.uz

---

170
sohalariga qarab, konstruksion, asbob-uskunabop turlarga ham 
bo‘linadi.
• Po‘lat – tarkibida 2 % gacha uglerod bo‘lgan temirning 
qotishmasi.
• Uglerodli po‘lat – tarkibida 2 % gacha C, 0,1–1 % 
gacha Mn, 0,4 % gacha Si, S va P bo‘lgan po‘latdir.
• Legirlangan po‘lat – po‘latga alohida xossalar (mexanik 
puxtalik, korroziyaga bardoshlilik, elektr, magnit xos sa-
lari) berish uchun Cr, Ni, Mo, Al va boshqa qo‘shim-
chalar qo‘shib tayyorlanadi.
• Marten pechlarida, kislorodli konvertorlarda po‘lat oli-
nadi. Marten pechlarining xomashyosi cho‘yan va po‘lat
hamda cho‘yan buyumlarining chiqindilaridir.
• Po‘latni toblash, qizdirish, sementlash, azotlash, bolg‘a­
lash yo‘llari bilan xossalari o‘ z garishini qadimdan 
mahal liy hunar mandlar, temirchilar, pichoqchilar juda 
yaxshi bilishgan.
• Konstruksion po‘latlar yuqori darajada mustahkamlikka 
va p l a s t i k l i k k a e g a b o‘ l i b , u l a r g a b o s i m o s t i d a