X to‘xtaboyev kimyo 9

Ishlatilishi:
Yengil qotishmalar 
Elektrotexnikada 
Maishiy turmushda 
Aluminotermiyada
Po‘lat va cho‘yan sirtini qoplashda
• Alumosilikatlar – anion sifatida tarkibiga aluminiy 
va kremniy, kationlar sifatida tarkibiga ishqoriy va 
ishqoriy-yer metallar kiradigan tuzlardir.
A lum i n iy mu sk u l to‘qi ma sid a 0,07–2,8.10
– 4
%, i l i kd a 
(4–27 ).10
– 4
%, qond a 0,39 mg / l m iqdord a b o‘l ad i. ha r 
k un i ovqat bi lan 2,45 mg iste’mol qi l i n ish i kerak. I n son 
organizmida (70 kg) o‘rtacha 61 mg miqdorda bo‘ladi.
http:eduportal.uz

---

123
Olinishi. A luminiy elektrotermik usulda olinadi. Bun-
da suyuqlantirilgan kriolitda (Na
3
AlF
6
) erigan aluminiy oksid 
elekrolit bo‘ladi. Bu suyuq lanmaga biroz miqdor aluminiy ftorid 
qo‘shiladi. Bunday elektrolit elektr tokini yaxshi o‘t kazadi. 
Elektroliz 800–1000 °C da olib boriladi. Suyuq lan madan 5—8 
volt kuchlanishdagi, 80 000 amper gacha tok ku chiga ega bo‘lgan 
doimiy tok o‘tkaziladi. Bunda ka tod da aluminiy, anodda kislo-
rod ajraladi, kislorod ugleroddan tay yor langan anod bilan ta’sir-
lashadi:
“+” Katotda: Al
3+
+ 3
ē
→
Al
0
;
“–” Anodda: 2O
2–
– 4
ē
→
O
2
0
; O
2
+ 2C 
→
CO.
Sanoatda ishlatiladigan elektrolizyor po‘latdan tayyorlangan 
bo‘lib, uning ichi ko‘mir bilan qoplangan, ko‘mir qatlami 
manfiy qutbga ulanib, katod vazifasini bajaradi. Suyuqlanmaga 
tepadan tushiriladigan qalin ko‘mir plastinkalari anod vazi-
fasini bajaradi. Anod vaqt o‘tishi bilan yemirilib boradi, shu ning 
uchun uni vaqti-vaqti bilan almashtirib turi ladi. Elektrolizyor 
u z lu k s i z i s h l ayd i . A lu m i n iy ok s id h a m elek t r o 
l i z yor g a 
uzluksiz yetkazib ber iladi. har 2—3 sutkadan so‘ng hosil 
bo‘lgan aluminiyni vakuum yordamida kovshga quyib olinadi. 
Olingan aluminiy temir, kremniy va boshqa metall tabiatga ega 
bo‘lmagan, gazsimon qo‘shimchalar bilan ifloslangan holda