X to‘xtaboyev kimyo 9

14- rasm. Aluminiy olish uchun ishlatiladigan elektrolizyor.
http:eduportal.uz

---

124
bo‘ladi; keyingi bosqichda u qayta suyuqlantirilib, elektroliz yo‘li 
bilan tozalab olinadi (14- rasm).
A luminiy oksidning kriolit (Na
3
A lF
6
) suy uqlanmasidagi 
eritmasi elektroliz qilinsa, aluminiy olishda chiqindi sifatida ftor 
va uning birikmalari ajralib chiqadi. Bu atrof-muhitni zaharli 
ftor birikmalari bilan ifloslantiradi.
A luminiy olish juda ko‘p elektr energiyasini talab qiladi:
1 ton na aluminiy olish uchun 13—17 ming kW.soat energiya sarf 
qilinadi.
bKM elementlari: aluminiy, dala shpati, sluda, oq gil — 
kaolin, boksit, kriolit, elektrotermik usul.
 
Savol va topshiriqlar:
?
1. Aluminiy tabiatda qanday ko‘rinishda uchraydi? Nima
uchun sof holda uchramaydi?
2. Aluminiy ishlab chiqarish zavodlarida sof ekologik mu hit- 
ni yaratish uchun qanday chora-tadbirlarni qo‘llash 
maq sadga muvofiq deb o‘ylaysiz?
3. Xo‘jalikda uchraydigan aluminiydan tayyorlangan buyum- 
larni bilasiz va ular qanday maqsadlarda ishlatiladi?
26-§.
aluminiy xossalari
Aluminiy ancha faol metall bo‘lsa-da aluminiydan tayyorlangan 
buyumlar suv bilan reaksiyaga kirishmaydi. Nima uchun?
Fizikaviy xossalari. A luminiy — kumushsimon oq rangli 
yen gil metall. Uning zichligi 2698 kg/m
3
(2,698 g/cm
3
). Suyuq-
lanish harorati 660,5 
0
C. Elektr tokini va issiqlikni juda yaxshi 
o‘tkazadi. Bolg‘alanadi. Aluminiydan ingichka sim yoki qalin-
ligi 0,01 mm bo‘lgan juda ham yupqa folga (aluminiy qog‘oz) 
tayyorlash mum
kin. Aluminiy asosida olingan turli xildagi qo-
tishmalar xalq xo‘jaligida qimmatbaho xomashyodir.