X. S. Xadjaev, I. A. Bakiyeva, sh sh. Fayziyev makroiqtisodiyot

Tayanch so’z va iboralar: inflyatsiya, talab inflyatsiyasi, taklif inflyatsiyasi, narx darajasi, inflyatsiya sur’ati, Filipps egri chizig’i, inflyasiyaga qarshi siyosat.

Nazorat savollari

1. 
   Inflyatsiyaning qanday turlarini bilasiz?
   
2. 
   Talab inflyatsiyasi va taklif inflyatsiyasining mohiyati nimadan iborat?
   
3. 
   Inflyatsiyaning haqiqiy darajasi qanday aniqlanadi?
   
4. 
   Filipps egri chizig’i qanday bog’liqlikni o’zida aks ettiradi?
   
5. 
   Inflyatsiya sur’ati qanday aniqlanadi?
   
6. 
   Aksilinflyatsiya yoki inflyatsiyaga qarshi siyosatining mohiyati va asosiy yo’nalishlarini qanday izohlaysiz?
   

Mavzuga oid masalalar

1. 
   Iqtisodiyotdagi ishsizlikning tabiiy darajasi - 6%, kutilayotgan inflyatsiya darajasi - 3%. haqiqiy YaIMning potentsial YaIMdan uzilish miqdori 0 dan kamroq. Tashqi narx shoklari mavjud emas. Inflyatsiyaning haqiqiy darajasini aniqlang.
   

* * *

2. 
   Iqtisodiyotda Fillips egri chizig’ining tenglamasi quyidagicha:  = e – 0,5(u – u*). Ishsizlikning tabiiy darajasi - 5,4%, kutilayotgan inflyatsiya darajasi - 4%. haqiqiy ishsizlik darajasi esa 3,6%. Inflyatsiyaning haqiqiy darajasini aniqlang.
   

* * *

3.2012 yilda iste’mol narxlar indeksi (INI) 301ga, 2013 yilda esa - 311ga teng bo’lgan. 2011 yil asos qilib olingan yil deb hisoblanadi. 2013 yilda 2012 yilga nisbatan hamda asos qilib olingan yilga nisbatan inflyatsiya darajasini aniqlang.

V BOB. YALPI TALAB - YALPI TAKLIF MODELI

1. Yalpi talab va unga ta’sir etuvchi omillar

Har qanday bozordagi vaziyat talab va taklifga ya’ni, ularning hajmini o’zgarishiga bog’liq bo’ladi. Ular o’rtasida yuzaga kelgan nisbat o’z ketidan narxlarni o’zgarishiga va aksincha, narxlarni (u yoki bu tomonga) tebranib turishi talab va taklif hajmiga bevosita ta’sir qiladi. Bunday o’zaro bog’liqlik faqat qandaydir bir alohida mahsulot yoki xizmatga oid bo’lmay, balki umuman milliy bozorga ham taalluqlidir. Shu bozordagi talab alohida haridorlar istagi ko’rinishida bo’lmasdan, barcha haridorlarning birlashtirilgan talabi sifatida amal qiladi va makrodarajadagi iste’mol qobiliyatini aks ettiradi. Taklif esa, milliy ishlab chiqarish jami hajmining taklifi sifatida bozorga chiqadi.
Shunday qilib, yalpi talab uy xo’jaligi, korxonalar, hukumat hamda xorijiy haridorlarning tovar va xizmatlarga talabidir. Boshqacha qilib aytganda, yalpi talab bu barcha yakuniy iste’molchilar, yani aholi, korxonalar, hukumat hamda xorijiy haridorlarning tovar va xizmatlarni sotib olishga qiladigan xarajatlarining puldagi ifodasidir.
AD = C+I+G+Xn

Narxlar darajasi va yalpi talab o’rtasida teskari bog’liqlik mavjud bo’lib, narxlar darajasini o’sib borishi bilan yalpi talab hajmi qisqarib boradi va aksincha. Ushbu bog’liqlikni chizma ko’rinishida ifodalash mumkin (6-chizma).

6.