X. S. Xadjaev, I. A. Bakiyeva, sh sh. Fayziyev makroiqtisodiyot

Mavzuga oid masalalar

1. 
   Faraz qilaylik iqtisodiyotda iste’mol quyidagi tenglama bilan berilgan S=55+0.73Ud
   

Bu erda daromad (Ud ) 500 mlrd. so’mga teng.
Ushbu shartlar asosida iste’mol va jamg’armaga bo’lgan chegaraviy moyillikni, iste’mol va jamg’arma miqdorlarini, iste’mol va jamg’armaga bo’lgan o’rtacha moyillikni aniqlang.

* * *

2. 
   Iqtisodiyot quyidagi ko’rsatkichlar bilan ifodalangan iste’mol xarajatlari (S)=2300
   

investitsiya xarajatlari (I)=700 davlat xarajatlari (G)=800 davlat transfertlari (TR)=100
davlat qarzlari bo’yicha foizlarni to’lash (N)=100 soliqlar (T)=800
Xususiy va davlat jamg’armalarini aniqlang.

* * *

3. 
   Davlat xaridlari G = 50, transfert to’lovlari TR = 10, davlat qarzi bo’yicha foiz stavkasi R =10% (davlat qarzi D = 20), soliq tushumlari T = 40. Byudjet kamomadi mavjudmi, yo’qmi?
   

VII BOB. KEYNSNING TOVARLAR VA XIZMATLAR BOZORIDA MAKROIQTISODIY MUVOZANAT MODELI

1. Haqiqiy va rejalashtirilgan xarajatlar

Milliy iqtisodiyotning asosini tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish tashkil etadi. Ular har qanday jamiyatning hayotiy faoliyatini ta’minlab, inson ehtiyojini qondiradi va ishlab chiqarishni kengaytirish uchun sharoit yaratadi. Barqaror rivojlanayotgan iqtisodiyotda yaratilayotgan va iste’molga taklif etilayotgan ne’matlar hajmi ularga bo’lgan talabga muvofiq kelishi lozim yoki boshqacha qilib aytganda, muvozanatlik holatining quyig’dagi asosiy sharti bajarilishi kerak:
Haqiqatan sarf qilingan xarajatlar = Rejalashtirilayotgan harajatlar

Rejalashtirilayotgan harajatlar (E) – bu uy xo’jaliklari, firmalar, hukumat va chet elliklar tomonidan tovar va xizmatlarni harid qilishga rejalashtirilgan mablag’lar miqdoridir (E=C+I+G+Xn).

Haqiqatan sarf qilingan harajatlar esa bu ishlab chiqarish jarayoni bilan bog’liq bo’lgan xarajatlardir. Firmalar sotish hajmi o’zgarishi munosabati bilan o’zlarining tovar-moddiy zahiralarini ko’zda tutilmagan holda ko’paytirsalar yoki kamaytirsalar haqiqatan sarf qilingan xarajatlar rejalashtirilayotgan xarajatlardan farq qilishi mumkin.

84
Shunday qilib, zahiralar iqtisodiyotning muvozanat holatiga intilishida muhim rol o’ynaydi. Agar firmalar iste’molchilar sotib olishni hohlaganlariga qaraganda ko’proq tovarlar ishlab chiqarishsa, bunda ular o’zlarining tovar-moddiy zahiralarini ko’paytiradi va aksincha, ishlab chiqarish iste’molchilar talabiga nisbatan kam bo’lsa, unda firmalar o’z tovar-moddiy zahiralarining bir qismini sotib yuboradi. Zahiralarning o’zgarishi ishlab chiqarish va daromad miqdorlarini bevosita o’zgarishiga olib keladi, ya’ni zahiralar qanchalik ko’proq jamlansa, ishlab chiqarish va daromad (Y) shuncha ko’p qisqaradi. Mabodo, zahiralar kamayishi ro’y berayotgan bo’lsa, unda firmalar ishlab chiqarishni kengaytirishga majbur bo’ladi va daromadlar oshib boradi. Bunday urinishlar muvozanat holati
boshlanmaguncha, ya’ni daromadlar yoki haqiqatan sarf qilingan xarajatlar va rejalashlashtirilgan xarajatlar bir-biriga muvofiq kelmaguncha (Y=E) davom etaveradi.

2.