|
Sanitariya ekspertizasining vazifasi:
1. Bakterial vositalarni o‘z vaqtida aniqlash.
2. Ovqatlarning va suvning bakterial vositalar bilan ifloslangan-
ligini tasdiqlash.
3. Zararsizlantirishning eng asosiy usulini tanlash.
233
Faqat ekspertiza natijasiga qarab ovqat mahsulotlarini, suvni va
ovqatni iste’mol qilish, yo‘qotish yoki boshqa maqsadda foydalanish
(qayta ishlash) to ‘g ‘risida to‘g‘ri qaror chiqariladi.
Ekspertiza uchun sinama, mutaxassis tomonidan maxsus
qo‘ llanmaga asosan olinadi, maxsus himoya kiyimlari va gazniqobda
sinab olish uchun kerakli asboblari bor maxsus komplektdan
foydalaniladi. Olingan mahsuiot FMTX mos laboratoriyasiga
maxsus transportda yuboriladi. Bu laboratoriyada sogiiqni saqlash
vazirligi ko‘rgazmasiga asosan ish rejimiga rioya qilingan holda
tekshirish o‘tkaziladi, odamlar, hayvonlar va atrof-muhitning
zararlanishiga yo‘l berilmaydi.
Dushman tomonidan yadroviy, kimyoviy va bakteriologik
qurol qo‘llanilishi oziq-ovqat va suvning zararlanishiga sababchi
bo‘lishi mumkin. Radioaktiv moddaning oziq-ovqat va ichimlik
suvga tushish chuqurligi oziq-ovqat turiga, saqlash usuliga va idish
holatiga bog1 liq.
Masalan: radioaktiv moddalar ochiq saqlangan bug‘doyga 3 sm
gacha, un, shakarga 1 sm gacha kiradi. Ochiq suyuq ovqat mahsulotlari
(sut, o‘simlik moyi) va ichimlik suv butun chuqurligiga zararlanadi.
■ BTYOda kasallarga to'la sanitariya ishlovini berish uchun
dezinfeksion dush qurilmasi yoki DDA-66 ajratish;
■ o‘zining bakterial laboratoriyasida kasallar axlatini va
boshqa materiallami tekshirish;
■ BTYOni spetsifik (xos) profilaktik (zardoblar, vaksinalar,
anatoksinlar,
bakteriofaglar) vositalar bilan ta’minlash;
Shunday qilib, BJO‘da hamma tibbiyot tuzilmalar ishi tuman
FMTX va uning shtabi bilan o‘zaro hamjihatlikda olib borilishi
ko‘zda tutiladi. Bundan tashqari, IEKB savdo va ovqatlanish
xizmatlariga ovqat mahsulotlarini tekshirish, zararsizlantirish
sifatini nazoratdan o ‘tkazish, ovqat mahsulotlarini aholi tomonidan
iste’mol qilishga ekspertiza ruxsatnomasini berishga katta yordam
ko‘rsatadi. IEKB zararlangan va umuman iste’mol qilinmaydigan
ovqat mahsulotlarini transportda olib borish, yo‘qotish to ‘g‘riligini,
234
FM tuzilmalari va aholining ovqatlanishi va omborxona, magazinlar,
jamoa ovqatlanishi, korxonalar ishini nazorat qiladi.
BJO‘da ishlashda IEKBni hayvonlarni va o‘simliklarni himo-
yalash xizmati, ayniqsa, veterinar laboratoriyasi bilan hamkorlikda
bo‘lish sababi shundaki, hayvonlarni va o‘simliklarni himoyalash
xizmati o‘sha mahsulotni о lish, olib borish o‘sha apparatlar, priborlar,
reaktivlar bilan, ya’ni IEKB va SENM laboratoriyasida emas, balki
hayvonlar va o‘simliklarni himoyalash xizmati laboratoriyasida
tekshirishga imkon yaratadi.
Tibbiyot xizmati boshlig‘i, tuzilma va muassasa rahbarlari
qo‘yilgan vazifaning bajarilishiga shaxsan javobgar hisoblanadi.
Katta hududlarning yuqori toksinli, turg'un zaharlovchi moddalar
bilan ovqat mahsulotlarining va suv manbalarining zaharlanishi
ommaviy zararlanishga olib kelishi mumkin. Zaharlovchi moddalar
ichimlik suvini va ovqatni tomchi suyuqlik, aerozol va bug‘
holatida zararlashi mumkin. Ovqat mahsulotlari va ichimlik suvi
xoinlik yo‘li bilan zaharlanishi ehtimoli bor. Zaharlovchi moddalar
ovqat mahsulotlariga yaxshi shimiladi va xavfli konsentratsiya
holatida uzoq saqlanadi. Ayniqsa juda xavfli turg‘un zaharlovchi
moddalar (V-gazlar, iprit), kuchli zararlanish xossasini bir necha
sutka va hattoki hafta saqlaydi. Zaharlovchi moddalar turli ovqat
mahsulotlarini turlicha chuqurlikda zararlaydi.
Masalan, zaharli modda tomchi suyuqlik holatida bug‘doy va don
mahsulotlariga 3-8 sm ga, go'sht va baliqda 2-6 sm, shakar va tuzda
8-10 sm, sabzavotda 2 sm, qatiq, yog‘larda butun chuqurligigacha
singib kiradi.
Ichiml ik suvining zaharlovchi moddalar bilan zararlanish darajasi
zaharlovchi moddalarning turi, fizikaviy holati, eruvchanligi, zahar
lovchi moddalar miqdori va suv ta’minoti xarakteri bogiiq.
Bakteriologik qurol qoMIanilganida ovqat mahsulotlari, ichimlik
suvining zararsizlanishi, mikrob retsepturali aerozol qo‘Ilanishi,
zararlangan qumursqalar, kemiruvchilar va kasal odamlar muloqotida
235
bo'lishi tufayli sodir bo‘ladi. Ko‘pchiIik ovqat mahsulotlari patogen
mikroorganizmlar o‘sishi va ko‘payishi uchun yaxshi ovqatlanish
muhiti hisoblanadi. Ko‘pgina mikroorganizmlar uzoq vaqt
davomida hayot faoliyatini suvda saqlashi mumkin, masalan, toun
qo‘zg‘atuvchisi 2-3 hafta, brutsellyoz
- 2
oy, tulyaremiya -3 oy.
Aholi zararlanishining oldini olishning eng asosiy yo‘nalishidan
biri ovqat mahsulotlarini va suvni ommaviy zararlanish qurollaridan
mustahkam himoya qilish va atrof-muhitda o‘z vaqtida radioaktiv
moddalar, zaharlovchi moddalar va bakterial vositalarni topish iborat.
Yaxshi tashkil etilgan qidirish, havo, suv, ovqat mahsulotlarini va
yerni doimiy nazoratda saqlash, radioaktiv moddalar, zaharlovchi
moddalar va bakterial vositalarni aniqlashda asosiy ahamiyatga ega,
bu o‘z navbatida ommaviy zararlovchi qurol effektini pasaytiradi.
Radioaktiv moddalar, zaharlovchi moddalar va bakterial vositalarlar
bilan zararlangan o'choq vujudga kelganda savdo va ovqatlanish
xizmati shu o‘choqlardagi ovqat mahsulotlarining zararlanganlik
darajasini aniqlash, iste’mol qilish mumkinligmi aniqlashni tashkil
etadi, har bir obyektdagi mahsulot tekshirilib akt tuziladi.
Bundan so‘ng tekshirishga sinama (mahsulot) olinadi. Suv va
suyuq mahsulotlardan namuna yaxshi aralashtirilib keyin olinadi.
Quruq mahsulotlarning gumon qilingan joylaridan va yuza
qismidan olinadi.
Har bir partiya mahsulot idishi nazoratdan o‘tadi, keyin ayrim
bogiama (o‘rama) ochilib tekshirishga mahsulot oiinadi, olish chog'ida
mahsulotni aralashtirish man etiladi.
Olingan mahsulot shisha yoki tunuka bankada, butilkada, qog‘oz
yoki selofan paketda rezina matoli qopga solinib, qisqa vaqt orasida
yoilanma xat bilan laboratoriyaga yuboriladi. Yo‘llanmada obyekt turi,
mahsulot saqlanish sharoiti, idish holati, ovqat turi (suv, manba nomi)
tekshirish maqsadi, mahsulot olingan sana ko‘rsatiladi.
Oziq-ovqat obyektlarini tekshirish va mahsulot olishda FMTXning
kuch va vositalari qatnashishi mumkin. Mahsulot oluvchi shaxs himoya
vositasida boiishi, ish tugashi bilan to‘ia sanitariya-ishlovidan o‘tishi
236
talab qilinadi. Suv va ovqat mahsulotlarini laborator tekshirishga
SENM, IEKB laboratoriyasi jalb etilishi mumkin.
Gumon qilingan ovqat mahsulotlari va ichimlik suvi laborator
tekshirish javobi kelguncha to‘la saqlanib, iste’mol qilinmasligi kerak.
Sanitar ekspertiza sifatida esa SENM yoki IEKB shifokorlarijalb etiladi.
Zararlanishgagumonetilganovqatmahsulotlarivazararsizlantirilgan
ovqat mahsulotlari ekspertizadan o‘tkazilishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
