X. E. Rustamova, M. D. Maxsumov, U. A. Tuymachev fuqaro muhofazasi va fuqaro muhofazasi tibbiyot xizmati

FM 
shtab boshlig‘iga yetkaziladi 
va FMTX 
boshlig'i bilan foqoro muhofazasi rahbariga o'choqni o‘rash 
va 
tugatish to‘g‘risida o‘zlarining fikrlarini tayyorlashadi.
Bakteriologikzararlanisho‘chog‘idegandashahar, aholi yashaydigan 
hududlar  va  xalq  xo'jaligi  tarmoqlari joylashgan yerlarning bakterial 
vositalar  bilan  zararlanishi  tushuniladi.  Uning  chegarasi  shu  aholi 
yashaydigan yeming, obyektning chegarasi hisoblanadi.
Yirik shahar zararlanganda  uning atrofida joylashgan,  savdo-sotiq, 
transport bilan bog'* langan aholi yashovchi joylar ham chegaraga kiradi.
Bakteriologik zararlanish o‘chog‘i turli xildagi infeksiya tarqalish 
y o ilari  borligi  bilan  tavsiflanadi.  Sun’iy  tarqatishda  havo  yoki 
(aerogen)  ko‘p  infeksiyalar  uchun haqqoniy bo‘lib hisoblanmaydi. 
Shutufay li havo, suv vaovqatmahsulotlarmingyuqorikonsentratsiyali 
ifioslanishi, epidemiyaning klinik-epidemologik alomatining o‘zga- 
rishi,  bu esa o‘z vaqtida tashxis qo‘yishni  va davolash profilaktika 
ishlarni o‘tkazishni  og‘irlashtiradi. Ma’lum sharoitlarga qarab (ob- 
havo,  manba uzatuvchi)  bakterial qurol  qo‘llanilgan hududda uzoq 
vaqt ta’sir qiluvchi aktiv infeksiya o‘chog‘i paydo bo‘lishi mumkin. 
Bakterial o'choqning shu xususiyati aholining bakterial himoyasini 
tashkil etishda birinchi darajali ahamiyatga ega.
223

---

Aholini  va  xalq  xo‘jaligi  obyektlarini  bakterial  quroldan 
muhofazalash  va  uni  qo‘llash  oqibatini  tugatish  maxsus  kompleks 
tadbirlar  bo‘lib,  bu  fuqaro  muhofazasining  harbiylashtirilmagan 
tuzilmalari,  muassasalari  tomonidan  hamda  rahbar  organlaming 
rahbarligi ostida jami aholi tomonidan olib boriladi.
Epidemik  o‘choqni  muvoffaqiyatli  tugatish  ko‘p  hollarda  FM 
shtabi  xizmatlariga  yuklatilgan  tadbirlarning 
o ‘z
  vaqtida  va  to‘g‘ri 
bajarilganligiga bogMiq.
Epidemik  o‘choqni  ajratish  va  tugatish  ishlari  quyidagilarni  o‘z 
ichiga oladi.
1. Yuqumii kasallik chaqiruvchi turini aniqlash uchun bakteriologik 
qidiruv o'tkazish va bakteriologik vositani indikatsiya qilish.
2. Karantin va kuzatib borishni (observatsiya) o‘rnatish.
3.  Kasallik  chaqiruvchi  aniqlanguncha  antibiotiklar  va  boshqa 
dorilar yordamida shosholinch profilaktika o‘tkazish.
4.  Hududni zararsizlantirish (dezinfeksiya,  dezinseksiya  va dera- 
tizatsiya).
5. Aholiga sanitariya ishlovini berish.
6.  Spetsifik  (xos)  profilaktik  muhofazalanish,  emlash,  zardob  va 
bakteriofag yuborish orqali.
7. Suv, ovqat mahsulotlarini ekspertiza qilish.
8. Keng sanitar-oqartuv (tushuntirish) ishlarini olib borish.
Bakteriologik hujum oqibatini tugatish kompleks tadbirlar bo‘lib,
ular  faqat  paydo  bo‘lgan  zararlanish  o‘chog‘ini  to‘la  zararlantirish 
bo‘lmay, shu bilan bir vaqtda yuqumii kasallikning paydo bo‘lishi va 
o'choqdan chetga tarqalishiga yo‘l  bermasligi lozim.
Bakteriologik  qurol  qoilanilishi  oqibatini  tugatuvchi  tadbirlarni 
o‘tkazish FMTX rahbariyatidan talab etiladi.
1. Epidemik vaziyat to‘g‘risida zudlik bilan ma’lumot olish.
2.  Biologik hujum  oqibatini  tugatishda jalb  etiladigan  tuzilma va 
muassasalar shaxsiy tarkibiga xabar berish.
3.  Bakteriologik hujum  oqibatini tugatuvchi  kerakli epidemiyaga 
qarshi tadbirlarni zudlik bilan o‘tkazish, unda aniqlanadi:
224

---

-   qo‘llamlgan bakteriologik qurol turi;
-   biologik qurolni qo‘llash usuli;
-   bakteriologik zararlanish o‘chog‘ida aholi zichligi;
-   yil vaqti, ob-havo omillari;
-   jalb etiladigan tibbiyot turi;
-  tuzilma va muassasalarning va FM boshqa xizmatlarining hamda 
ahoiining bakteriologik hujum sharoitida harakat qilishga tayyorgarlik 
darajasi.
Bakteriologik qurol qoMlanganda hujum oqibatini tugatish  ishlari 
shahar,  tuman  FM  shtabi  rahbarligida  olib  boriiadi.  Tibbiyot  shtabi 
faqat  bakteriologik  muhofaza  rejasining  epidemiyaga  qarshi  va 
davolash-profilaktik  muassasalarining  bakteriologik  zararlanish 
o‘chog‘ini tugatish ishlariga rahbarlik qiladi va ular faoliyatini doimo 
nazorat  qiladi,  tibbiyot  muassasalarini  kerakli  anjomlar,  dorilar  va 
biologik preparatlar bilan ta’minlashga yordam ko‘rsatadi.