X. E. Rustamova, M. D. Maxsumov, U. A. Tuymachev fuqaro muhofazasi va fuqaro muhofazasi tibbiyot xizmati

|) Ш - 5  
1)ГП-?
Gazniqobni  (protivogazni)  foydalanishga  tayyorlash.  Agar 
protivogazning yuz qismi o‘lcham bo‘yicha to‘g‘ri tanlangan bo‘lsa 
va  umuman  har  kimning  o‘ziga  moslashtirilgan  va  ishga  yaroqli 
bo‘lsa,  u  holda  himoyalovchi  vosita  ishonchli  deb  hisoblanadi. 
Proti vogaz yuz qismining zarur о ‘ Ichovini tanlab olish protivogazdan 
foydalanishda  hal  qiluvchi  ahamiyatga  ega.  Kattaroq  protivogaz 
yuzga  zich  o ‘rnashmaydi  va  zaharlangan  havo  uning  atrofidan 
kirib kishini zaharlanishga olib keladi. Yuz qismi zarur o‘ichamdan 
kichikroq  bo‘lsa, bunday shlem-niqob boshni qattiq qisib og£ritadi 
va  uni  taqib  yurish  ancha  qiyin  boiadi.  To‘g‘ri  tanlangan  shlem- 
niqob yuzga hech qanday og‘riq bermasdan zich joylashib turadi.
Shlem-niqoblar  o‘Ichovini  aniqlash  uchun  yuz  vertikal  aylana 
bo‘vlab santimetrlarda o‘lchanadi: ya’ni  lenta iyakning quyi nuqtasi 
orqali  yonoqlar bo‘yicha quloq  chig‘anog‘i oldidan o‘tib,  boshning 
tepasida tutash chiziq  bo‘yicha o'Ichanadi.  Shlem-niqobning  to‘g‘ri 
tanlanganiigi  xlopikrin  moddasi  yordamida  “dudlash  kamerasida” 
tekshirib ko'riladi.
Protivogazlami  tekshirish  uchun  maxsus  dudlash  chodiridan 
foydalaniladi.  Dudlash  chodirining  maydoni  16  m,  umumiy  hajmi 
40  m2  ni  tashkil  qiladi.  Uning  ikkita  organik  oynak  qo‘yilgan
87

---

derazasi,  bitta  kiradigan,  eni  buzilmagan  bir  bo‘lak  qalin  matodan 
tayyorlangan  va  zich  yopiladigan  eshigi  bor.  Chodir  kishilar 
yashaydigan uy-joydan  100 metr nariga tiqiladi. Zaharlovchi modda 
sifatida  xlorpikrin  moddasi  ishlatiladi.  Filtrlovchi  protivogazlarni 
ishga  yaroqli  ekanligini  bilish  uchun  ikki  marta,  ajratuvchi 
protivogazlarni bir marta tekshirish yetarli bo'ladi.
Birinchi tekshirish- shlem-niqobning to‘g‘ri tanlanganligi va ishga 
yaroqliligini tekshirib ko‘rish uchun o‘tkaziladi. Tekshirish xlorpikrin 
moddasining  havodagi  konsentratsiyasi  0,85  g/m3  bo‘lganda  (lm 3 
havoda 0,5  sm3 suyuq xlorpikrin moddasi bug‘latiladi) o‘tkaziiadi.
Ikkinchi  tekshirish -  shlem-niqobning  to‘g‘ri  tanlanganligi  va 
protivogazning  ishga  yaroqliligini  tamomila  to‘liq  tekshirib  ko‘rish 
uchun  o‘tkaziladi.  Tekshirish  xlorpikrin  moddasining  havodagi 
konsentratsiyasi  8,5  g/m3  bo‘lganda  (1  m  havoda  5  sm3  suyuq 
xlorpikrin  moddasi  bug‘latiladi)  o‘tkaziladi.  Vaqt  ziq  boMganda 
filtrlovchi 
protivogazlarni 
tekshirishda 
birinchi 
tekshirish 
o ‘tkazilmasdan  birdaniga ikkinchi tekshirish o'tkaziladi.
Chodirga  kirishdan  oldin  har  bir  harbiy  xizmatchi  o‘z 
protivogazini tekshirib ko‘rishi  kerak, keyinchalik guruhlar (10-20 
kishi)  protivogazlarini  “jangovar”  holatda  kiyib  chodirga  kiradi. 
Harbiy xizmatchilar  guruhi  chodirga  kirishdan  oldin  chodir ichida 
xlorpikrinning  havodagi  konsentratsiyasi  hosil  qilinadi.  Chodir 
ichiga  kirilgandan  so‘ng  har bir harbiy  xizmatchi  bir  necha  marta 
boshini  engashtirishi,  uni  o‘ngga  va  chapga  aylantirishi  va  8-10 
marta cho‘kkalab o‘tirishi talab qilinadi.
Harbiy  xizmatchilarning  chodir  ichida  bo‘lish  vaqti  5  daqiqani 
tashkil qilishi kerak.
Agar  8,5  g/m3  xlorpikrin  konsentratsiyasi  bilan  toidirilgan 
chodir  ichida  bo‘lganda  zaharlovchi  moddaning  ta’siri  sezilmasa, 
unda shlem-niqob to‘g‘ri tanlangan va protivogaz ishga yaroqli deb 
hisoblanadi.

---