X. E. Rustamova, M. D. Maxsumov, U. A. Tuymachev fuqaro muhofazasi va fuqaro muhofazasi tibbiyot xizmati

11-rasm.  IP-4  markali  ajra­
tuvchi  protivogazning  ko‘ri-
1  -   I 
4  RP-4 
xalta; 
6 -  re
1  -   MIA-1  shlem  niqobi;  2  -
4  RP-4  regenyerativ  patroni;  3  -  
xalta; 4 -  qobiq; 5 -  nafas xaltasi;
6 -  rezinadan tayyorlangan tiqin;
7  -   so‘zlash  uchun  moslama 
membranasi;  8 -  terlamaydigan
90

---

Shlem-niqob  korpusdan,  ko‘zoynaklar  uzelidan,  obturatordan va 
shlem-niqobga  mahkam  qilib  o‘matiigan  gofrirlangan  biriktiravchi 
naychadan  iborat. Biriktiravchi  naycha rezinaii g‘ilof material bilan 
o‘raIgan.
Regenerativ  patron  RP-4  silindr  shakiida  bo‘lib  yuqori  qismida 
biriktiruvchi gofrirlangan naycha ulanadigan bo‘g‘izi bor vabu yerda 
ishga  soluvchi  moslama  ham  mavjud.  Regenerativ patron  peroksid 
yoki natriy peroksidning donador moddasi va unga qo'shilgan kalsiy 
oksid  bilan  to‘ldirilgan.  Nafas  orqali  chiqarilgan  uglerod  oksidi  va 
havo bug‘lari regenerativ patronda perekis moddalari bilan reaksiyaga 
kirishadi  va  toza  kisiorod  ajratib  chiqaradi.  Kimyoviy  reaksiyalar 
ekzotermik  boiganligi  sababli  issiqlik  ajratib  chiqaradi,  shuning 
uchun nafas olinadigan kisiorod issiq holda bo'ladi.
Ishga  soluvchi  moslama  regenerativ  patronni  ishga  solish uchun 
mo'ljallangan.  Ishga  soluvchi  moslama  tarkibida  kisiorod  moddasi 
bor briket va sulfat kislota solingan ampula boiadi.
Ushbu  briket  plastmassa  yoki  tunukadan  qilingan  quti  ichiga 
solingan va regenerativ patron ichiga joylashgan boiadi.
Shlem-niqobni  kiyishdan  oldin  ishga  soluvchi  moslamaning 
plombasi uziladi va maxsus burama bilan ampula sindiriladi.  Shunda 
kisiorod  ajralib  chiqa  boshiaydi  va  regenerativ  patronning  yuqori 
qismi isiy boshiaydi. Bu patron ishga tushganligidan dalolat beradi.
Nafas xaltasi rezinadan tayyorlangan bo‘lib,  dyuralyuminli qobiq 
ichiga  solingan  regenerativ  patrondan  ajralib  chiqadigan  kislorodni 
saqlab turadi. Nafas xaltasi patron orqali birlashtiruvchi nippel  bilan 
jihozlangan.  Bundan  tashqari  unga  ortiqcha  bosimni  chiqaruvchi 
klapan  o‘matilgan  bo‘ladi.  Nafas  xaltasining  hajmi  4  litrni  tashkil 
qiladi,  j ig‘ilgan  aralashmasi  tarkibida  70-90%  kisiorod  va  2-3% 
karbonat angidrid boHadi. Agar gaz aralashmasi tarkibidagi kisiorod 
miqdori 9-1,1% gacha kamayib ketsa, jismoniy ish bajarilayotganda 
kishi  hushidan  ketib  qoladi.  Nafas  olinadigan  havoda  karbonat 
angidrid  miqdori  1%  ni  tashkil  qilsa  organizmda  hech  qanday
91

---

o‘zgarish yuz bermaydi,  2% ga ko‘tarilganda  nafas  olish kuchayadi 
va  o‘pka  ventilyatsiyasi  oshib  ketadi,  miqdorining  3%  dan  oshib 
ketishi, kishi hayoti uchun xavfli bo‘ lib hisoblanadi.
Dyuralyuminli  karkas  to‘g‘ri  to‘rtburchak  shaklida tayyorlanadi. 
Uning  yuqori  qismida  regenerativ  patron  va  mahkamlash  uchun 
ilgakli xomut o‘natilgan.