X. E. Rustamova, M. D. Maxsumov, U. A. Tuymachev fuqaro muhofazasi va fuqaro muhofazasi tibbiyot xizmati

Regenerativ patronda kislorod ajralib chiqishi kamayib qolsa, 
ajratuvchi protivogazlardan foydalanish vaqti, daqiqa.
JISMONIY ISH
IP-4
IP-5
Tinch holatda: quriqlikda, suvda
180
200
Yengil jismoniy ish bajarilganda: quruqlikda 
(asbob-uskunalarni  tekshirayotganda)  suv  ostida 
(cho'kkan  texnika  ichida  bo‘lganda,  lyuklami 
ochayotganda,  yuqoriga  va  qirg'oqqa  suzib 
chiqayotganda)
180
200
90
0 ‘rtachajismoniy ishbajarganda: quruqlikda 
(yurish,  yengil  detallarni  yig‘ish)  mexanizmlarga 
xizmat ko‘rsatish va ularni sozlashda
75
75
Og‘ir jismoniy ish bajarganda: quruqlikda
30 (40)
45
94

---

Unda  qoeshimcha  kislorod  ishlab  chiqaruvchi  briketni  ishga 
solish  talab  qilinadi.  Buning  uchun  navbati  bilan  oldin  birinchismi 
ishga solish talab qilinadi bo‘ladi. Dastlab ishlab chiqaruvchi briketni 
berkitib turuvchi-saqlovchi qopqog'i olinadi va ichiga joylashtirilgan 
tugma  bosilib,  briket  ishga  tushuriladi.  Har  bir briketning  kislorod 
ishlab chiqarish muddati 5 daqiqani tashkil qiladi.
Ish  bajarib  bo‘lingandan  so‘ng  ajratuvchi  protivogaz  (IP-5) 
quruqlikda yechiladi. Yechilgan shlem-niqob toza qilib ho‘ 1 latta bilan 
artiladi va issiq sovunli suv bilan yuviladi va quritiladi. Dezinfeksiya 
qilish  uchun  spirt  yoki  2%  li  formalhming  eritmasi  qo‘llaniladi. 
Zararlangan  atmosferada  boigan  vaqtda  va  u  yerdan  chiqilgandan 
keyin  shlem-niqob, renenerativ patron va  uning yordamchi  qismlari 
himoyaga  qarshi  shaxsiy  paketdagi  suyuqlik  yordamida  sanitariya 
ishlovidan o‘tkaziladi.
Kespiratorfar
Respiratorlar nafas a’zolarini radioaktiv va tuproq changlaridan, 
zaharli tutunlardan va bakterial aerozollardan himoya qiladi. Hozirgi 
vaqtda  respiratorlardan  R-2  kattalar  uchun,  R-2d  bolalar  uchun 
hamda «lepe-stok»  SXB-1  qo'llaniladi.
Respirator R-2d  bolalar uchun  moslashtirilgan, to‘xtovsiz 4 soat 
davomida foydalansa bo‘ladi.
R-2 respiratori (rasm)  3  qavatli materialdan tayyorlangan bo‘lib, 
yuqori qavati penopoliuretandan yasalgan.  Respirator himoyalovchi 
rangga  bo‘yalgan  bo‘ladi,  ichki  qavati  polimer  polietilen  plyonka 
bilan  o ‘raladi.  Havo  o ‘tkazish  uchun  ikkita  nafas  oluvchi  klapan 
o‘rnatilgan,  penopoliuretan va polietilen  plyonka orasiga filtrlovchi 
polimer  tolalardan  to'qilgan  material  qo‘yiladi.  Respiratorning 
yuqori qismida yarim niqobni kishi yuziga jipslashtirib joylashtirish 
uchun burun qisqich 
0
‘rnatiigan. Respirator yana boshga mahkamlash 
uchun  egiluvchan  ikkita  rezinka  tasma  bilan  jihozlangan.  Nafas
95

---

olgan  vaqtda  havo  respirator  bilan  filtming  butun  sirtidan  ayianib 
o‘tib changdan tozalanadi va nafas olish klapanlari orqali nafas olish 
a’zolariga  yetib  keladi.  Nafas  chiqaruvchi  klapan  qopqog‘i  orqali 
chiqib ketadi. R-2  respirator uch xil o‘lchovda (1,2,3) tayyorlanadi. 
0 ‘lchovlar yarim niqobning  iyakka taqiladigan ichki qismiga yozib 
qo‘yilgan bo‘ladi.
Shuni  esda  tutish  lozimki,  respirator  nafas  uchun  olinadigan 
havoni  kisiorod  bilan  boyitmaydi  va  zaharli  moddalaming  gaziari 
hamda bugMaridan himoya qilmaydi.
SXB-I  «Lepestok»  respiratori  maxsus fi hr lash  xususiyatiga  ega 
bo‘lgan materialdan tayyorlangan.
Respirator  ishlatib  boTmgandan  so‘ng  uni  dezaktivatsiya  qilish 
kerak.  Buning  uchun  yarim  niqobning  tashqi  qismini  o‘rab  changi 
chiqarib  tashlanadi  yoki  bo‘lmasa  cho‘tka  yordamida  changdan 
tozalanadi. Yarim niqobning ichki tomonidagi yuzasi nam latta bilan 
artiladi va quritiladi.  Quritilgan respirator maxsus polietilen xaltada 
saqlanadi.