Transport va logistika

Generator va rele sozlagich - hozirgi zamonaviy avtomobillarda generator va rele-sozlagichlarning doimiy va o‘zgaruvchan tokda ishlaydiganlari qo‘llaniladi.
Generator nosozliklariga kollektorning ifloslanishi, shetkalarni yilishi, cho‘tka ushlagich prujinalarini sinishi, sim chulg‘amlarining uzilishi, chulg‘amlar orasidagi qisqa tutashishi, yakorni massa bilan qisqa tutashishi, yakor sim chulg‘amlarini uzulishi, tasmani bo‘shashishi yoki uzulishlari kiradi.
Hozirgi vaqtda o‘zgarmas tokda ishlaydigan generator va rele-sozlagichlar ham qo‘llaniladi. Ularni taxislash yuklanish ostida va yuklanishsiz, generator ishlaganda tirsakli val aylanishlar sonini o‘zgarishini me'yori bilan solishtirishdan iboratdir.
O‘zgaruvchan tokli generator va rele sozlagichlarni tashxislashda uning hosil qilayotgan kuchlanishi kattaligi va holati tekshiriladi. Kuchlanish, hamma iste'molchilar ulanganda, 12V dan kam bo‘lmasligi kerak. Normal ishlayotgan generatorda hosil bo‘layotgan kuchlanish o‘zgarishi 1-1,2V dan oshmaydi. Voltmetr yordamida generator ishlash jarayonini tekshirish juda qiyin, shuning uchun tekshiruv otselograf bilan birgalikda bajariladi.
Agarda generator umuman tok hosil qilmayotgan bo‘lsa, u holda uyg‘otish o‘ramlarining sozligini, to‘g‘rilagichni yoki rele-sozlagichni tekshirish zarur.
O‘zgaruvchan tok generatorida mexanik va elektr turkumidagi nosozliklar bo‘lishi mumkin. Mexanik nosozlik: rotor valining yeyilishi, shponka uyasining kengayishi, podshipnikning yedirilishi va gayka rezbasining shikastlanishi va boshqalardan iborat. Ular razm solish va bo‘laklarga ajratish yo‘li bilan aniqlanadi. Ko‘rsatilgan nosozliklar elektrotexnik va tokarlik ustaxonalarida bartaraf etiladi. Eng ko‘p uchraydigan nosozliklar cho‘tkaning yeyilib ketishi va uni ushlab turuvchi prujinaning elastikligini kamayishi hisoblanadi. Bu nosozliklar detallarni almashtirish yo‘li bilan bartaraf etiladi.
NEKSIYA, TIKO va DAMAS rusumidagi avtomobillarda 12V-1.4A turidagi o‘zgaruvchan tok generatorlari qo‘llaniladi, ularga TXK ishlarini tashkil etish MDX da ishlab chiqilgan generatorlarnikidan unchalik farq qilmaydi.
Starterda ishlash jarayonida mexanik nosozliklar ko‘proq uchraydi. Yedirilish natijasida starter shesternyasi va maxovik qo‘shilmay qoladi. Bu nosozliklar, brikmalarda salt yurish ko‘payib ketishi natijasida sodir bo‘lishi ham mumkin. Undan tashqari sim chulg‘amlarining uzilishi, qisqa tutashish, yakor qo‘nimidagi bronza vtulkalarini yeyilishi, klemmalarning kuyishi va oksidlanib qolishi natijasida nosozliklar kelib chiqadi.
Neksiya va Espero avtomobillarida kontaktsiz tranzistorli o‘t oldirish tizimi qo‘llaniladi, tizimdagi barcha jihozlarni tashxislash ishlari skaner yordamida bajariladi. Bunda o‘t oldirish momenti, svechalarga kelayotgan kuchlanish qiymati, xatto svechalar orasidagi tirqishnining me'yoridaligini tekshirish mumkin.