Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Nazorat savollari:
1. Dastarboshning biologiyasi va ekologiyasi haqida ma’lumot byering?
2. Dastarboshning xalq tabobati va ilmiy tibbiyotdagi ahamiyati qanday?
3. Qushqo’nmasning biologiyasi va ekologiyasi haqida ma’lumot byering?
4. Qushqo’nmasning xalq tabobati va ilmiy tibbiyotdagi ahamiyati qanday?
5. Artishokning biologiyasi va ekologiyasi haqida ma’lumot byering?
6. Artishokning xalq tabobati va ilmiy tibbiyotdagi ahamiyati qanday?

12-amaliy mashg’ulot.
Dukkakdoshlar oilasiga mansub o’simliklar
biologiyasi - (Sebarga, Qashqarbeda)
Mashg‘ulotning maqsadi: O‘zbekiston florasidagi Dukkakdoshlar oilasiga mansub dorivor o’simlik turlari biologiyasi va ekologiyasi hamda tibbiyotdagi ahamiyati, kimyoviy tarkibi, tarqalishi, dorivorlik xususiyatlari haqida ma’lumotlar byerish.
Mashg‘ulotning qisqacha mazmuni: O‘zbekiston florasida uchraydigan Murakkabguldoshlar oilasiga mansub dorivor o’simliklar turlari (Sebarga, Qashqarbeda) ning biologiyasi, ekologiyasi haqida ma’lumotlar byeriladi.
SEBARGA
S ebarga (Trifolium pratense L.) dukkakdoshlar oilasiga kiruvchi poyasi ingichka, tik o‘suvchi, tukli (ayniqsa, bo‘g‘imlari), bo‘yi 50 sm keladigan ko‘p yillik o‘tdir. Bargi uzun bandli (pastki barglarining bandi 20 sm ga yetadi). Bargchalarining uzunligi 1,5—3,0 sm, eni 0,69—2,8 sm, teskari-tuxumsimon yoki cho‘ziqroq tuxumsimon, yaxlit qirg‘oqlidir. Kallak shaklidagi to‘pgullarining kattaligi 2—3,5 sm keladi. Ular poya va novdalarining uch qismida bittadan joylashgan bo‘ladi. Gullari bandsiz bo‘lib, gultoji qizil-pushti ranglidir. Dukkaklari bir urug‘li, ellipssimon yoki cho‘ziqroq. Urug‘i sariq yoki jigar rang, silliq, dumaloq, bir oz o‘yilgandir, kattaligi 1,5— 2 mm ga teng. Sebarga aprel-sentyabr oylarida gullaydi va urug‘i iyun-oktyabr oylarida yetiladi. U mamlakatimizning barcha ekin maydonlarida, ariq bo‘ylarida, daryo sohillarida, zax yyerlarda, tog’‘oldi qismidagi joylarda keng tarqalgan o‘simliklardan xisoblanadi. Mahalliy aholi sebargadan tayyorlangan qaynatma bilan kuygan joyni va yaralarni davolaydi. Siydiruvchi, ichog‘riqni qoldiruvchi, oshqozonning funksiyasini yaxshilovchi dori sifatida foydalidir. Chexoslovakiyada sebarga to‘pgullaridan olingan sharbat bilan ko‘krak og‘rig‘ini davolaydilar. Xo‘shbo‘y vanna qabo’l qilishda ko‘p ishlatiladi. Sebargada flavonli bo‘yoq moddalari, tanid, protein, kletchatka, kampfyerol, 0,02—0,3% efir moyi, minyeral tuzlar, glyukozid-trifolin, salitsilin va kumarin kislotalari hamda 170—229 mg % С vitamini bo‘ladi.