Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

O‘simlik tavsifi. Atirguldoshlar - Rosaceae oilasiga mansub tikanli daraxtsimon o‘simlik. Barglarining bo’yi 10-30 mm, eni 7-30 mm, to‘kyashil qisqa novdadagi ostki barglar 3 bo‘lakli yuqoridagisi 5 bo‘lakli. To‘pguli 12-15 ta guldan iborat. Kosachabargi torlansetsimon. Tojbargning diametri 16-18 mm. Changdoni 18-20 ta. Mevasining shakli keng elipssimon, uzunligi 9-11 mm, bir danakli, iyun oyida gullab sentyabrda mevalaydi.
Yashash joyi va tarkalishi. Toshli va mayda gilli qiyaliklarda, qoyalar orasida, gipsli qumda hamda jiydazorlarida, daryo qirg‘oq va irmoqlarida, tog’‘olcha-olmali, yong‘oqli va zarangli o‘rmonlarda, qoldiq tog’‘larda o‘sadi. Qizilqumda, Tyanshanda, Pomiroloyda, Kopettog’‘da tarkalgan.
Tarkibi, foydali xususiyatlari. Turkiston do‘lanasi tarkibidagi qimmatli birikmalarni hamda uning dorivorlik xususiyatlarini Ponti do‘lanasiga o‘xshashligi sababli mazkur turni xuddi Pontidek tavsiya etish mumkin.


ACHCHIQ SUV QALAMPIRI-PYERSICARIA HYDROPIPYER (L.) SPACH,
O‘simlik tavsifi. Achchiq suv qalampiri torondoshlar – Polygonaceae oilasiga mansub bir yillik o‘tsimon o‘simlik, poyasi tik turuvchi, qizg‘ish, shoxlangan, bo‘yi 30-60 sm. Barglari poyada navbatma-navbat joylashgan, lansetsimon, o‘tkir, ostki bargi qisqabandli, ustki bargi bandsiz. Gullari poyaning uchida 1-3 tadan rastrub bo‘g‘imida joylashgan. Gulqo‘rg‘oni yashil yoki pushti, tashqi tomondan tillarang sariq nuqtali bezchalar bilan qoplangan. Mevalari tuxumsimon yong‘oqchalardan iborat bo‘lib, gulqo‘rg‘ondan kaltaroq. Gullash va mevalvsh iyuldan oktyabr oyigacha davom etadi.
Yashash joyi. Tarqalishi. Bu o‘simlik faqat tog’‘li hududlarda o‘sadi. Achchiq suv qalampiri “Anestezol” va “Anuzol” gemorroyga qarshi tayyorlangan sham tarkibiga kiradi. YAshil qismidan tayyorlangan gidropipyerin preparati flavonoidli glikozidlardan tuzilgan va qo‘llanishga ruxsat etilgan.
Xomashyosini tayyorlash va uning sifati. O‘simlik yyer ustki qismini gullash davrida tuproq ustidan 20 sm balandlikda pichoq yoki o‘roq bilan kesib olinadi. Yigilgan xomashyo tezda quritilishi kyerak. Buning uchun uni quritgich apparatda 40-50 ^oS haroratda quritiladi. Olingan massa 20-22 % ni tashkil etadi.