Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

MARGARITA MARMARAGI / Salvia margaritae Botsch.
Maqomi 2. Oloy tizmasidagi kamyob endemik o‘simlik. Qisqacha tavsifi. Bo‘yi 50 sm ga etadigan yarim buta. Poyalari ko‘p, asosidan shoxlangan. Barg lari mayda, nashtarsimon, bandsiz. Kosacha barglarining uzunligi 18 mm, binafsha rangli, bezchasimon tukli. Tojbarglari to‘q binafsha rangli, bezchasimon tukli, uzunligi 30–40 mm. Iyunda gullab, mevasi iyul oyida etiladi. Manzarali hamda dorivor o‘simlik. Tarqalishi. Farg‘ona viloyati: Oloy tizmasidagi SHohimardon daryosi vohasida tarqalgan. O‘sish sharoiti. Tog’‘larning o‘rta qismida toshli va mayda jins-toshli ochiq yonbag‘irlarda va qoyalarda o‘sadi. Soni. SHohimardon daryosi havzasida 10–15 ta populyasiyasi borligi aniqlangan. Tuplarining soni noma’lum. Ko‘payishi. Urug‘idan ko‘payadi. O‘simlik soni va arealining o‘zgarish sabab lari. Urug‘idan yaxshi unmasligi, chorva mollari boqilishi, dam olish uylari qurilishi uning qisqarib ketishiga sabab bo‘lmoqda. Madaniylashtirilishi. Ma’lumotlar yo‘q. Muhofaza choralari. Alohida muhofaza choralari ishlab chiqilmagan. Bu turni madaniy sharoitda ekib o‘rganish lozim.
GULXAYRIBARG QORAQAT / Ribes malvifolium Pojark.
Maqomi 3. Janubi-g‘arbiy Pomir-Oloydagi juda kamyob endemik o‘simlik. Qisqacha tavsifi. Bo‘yi 1 m gacha etadigan buta. O‘simlikning barcha qismi (barglaridan tashqari) bezchali tuklar bilan qoplangan. Barg lari 5 bo‘lakli. Bo‘laklarining eni 1,5–4 sm. Gullari ko‘pgulli shingil hosil qilib o‘rnashgan, oqish rangli. Mevasi ko‘p urug‘li, rezavor. Iyul oyida gullab, mevasi avgust oyida pishadi. Tarqalishi. Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari: Hisor tizmasida tarqalgan. Tojikistonda ham uchraydi. O‘sish sharoiti. Tog’‘larning pastki va o‘rta qismlaridagi toshli yonbag‘irlar, surilmalar va qoyalarning yoriqlarida o‘sadi. Soni. Tabiatda yakka-yakka bo‘lib o‘sadi. Ko‘payishi. Urug‘idan ko‘payadi. O‘simlik soni va arealining o‘zgarish sabablari. Mevasi dorivorlik xususiyatiga ega bo‘lganligi uchun ko‘plab tyerib olinadi. Madaniylashtirilishi. Manzarali va dorivor o‘simlik sifatida oz bo‘lsa ham bog‘larda va hovlilarda ekiladi. Muhofaza choralari. Hisor qo‘riqxonasida muhofaza qilinadi. Mavjud to‘plari ustidan nazorat o‘rnatish va biologik xususiyatlarini o‘rganish lozim.