Rivojlantirish institu ti


tobora  o ‘zaro  uzoqlashuvi


bet23/253
Sana16.07.2021
Hajmi
#120939
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   253
Bog'liq
2 5404569494171419775

tobora  o ‘zaro  uzoqlashuvi.  S h u n d a y   qilib,  k v azarlar  sp e k trla rin i 
o ‘rganish  asosida  O la m n in g   kengayish  tezligi  an iq lan d i.  Ju m la d a n , 
bu tezlik sekundiga  100 —  200  m ing  kilom etrni tashkil etadi.  S h u b ­
hasiz,  bu  raq a m n i yo ru g ‘lik tezligiga taqqoslash  m u m k in   (y o ru g ‘lik 
tezligi o ‘ta kattalikka — sekundiga  300 m ing kilom etrga tengdir).
1964- yilda  am erikalik radioastronom lar A m o  Penzias va  Robert 
V ilson to m o n id a n  yaratilgan  kashfiyot  h am  O lam n in g  kengayishiga 
dalil  b o ‘la  oladi.  U la r k o in o tn in g   h am m a  to m o n id a n   b ir  m e ’y o rda 
taralayotgan sirli ,,radioshovqin“ larni m axsus qurilm a (7 m etrli „ovoz 
naychasi") yordam ida qabul qildilar.  O lam ning barch a b o ‘shliqlarini 
to ‘ldirgan bu ,,radioshovqin“ ni  katta p ortlashning EX O   — oxirgi aks 
sadosi  deb  hisobladilar.  Bu  kashfiyot  u c h u n   u lar  1978-  yilda  N o b el 
m ukofotiga sazovor b o ‘ldilar.
S o‘nggi  kuzatish  ishlari shuni  ko‘rsatdiki,  fazodagi jism lar galak- 
tikam izdan tobora uzoqlashib borm oqda.  Lekin bu galaktikam iz olam  
markazida joylashgan degani em as, negaki A ndrom eda galaktikamizdan 
turib kuzatayotgan tadqiqotchi u ch u n  biz ulardan uzoqlashib „qocha- 
yotgan“ dek tuyulgan ЬоЧаг edik.  D em ak, osm on jism larining harakati 
abadiy va nisbiydir.  Bu havo yordam ida shishirilayotgan rezina sharga 
o ‘m atilgan nuqtalam ing bir-biridan uzoqlashishiga o ‘xshash hodisadir. 
H a r qanday  n u q tad a n   kuzatilganda  boshqa  n u q talar  ularning  oraliq 
masofasiga mutanosib ravishda uzoqlashadi.  Lekin haqiqatan ham  birorta 
nuqta  rezina  sh ar yuzasi  bo ‘ у lab  harakat  qilm aydi.  O lam dagi  barcha 
jism lar xuddi  sh ar yuzasidagi  nuqtalam in g   shishirilayotgan  paytdagi 
h a ra k a ti singari so d ir b o ‘ladi.  O lam   kengayishining bu  m ex an izm i 
X abbl  qo n u n i,  N y u to n   m exanikasi,  Eynshteyn,  F rid m an   kabi  olim - 
lam ing O lam  to ‘g‘risidagi ta ’lim otlarida atroflicha bayon qilingan.
H ozirgi  an iq   ku zatish lar  natijasiga  q arag an d a,  o lim lar Y erning 
tabiiy y o ‘ldoshi O yning uzoqlashib borishini aniqlaganlar.  Ju m lad an , 
lazerli lokatsiya usulida aniqlanishicha va olim larning taxm iniga ko‘ra 
Oy Y erdan  h a r yili qariyb 4 san tim etrg ach a uzoqlashib b o rm o q d a .  4 
m illiard yil a w a l sayyoram iz bilan Oy o ‘rtasidagi  m asofa hozirgidan 
3  m arta  kam   b o ig a n .  Rossiya  olim larining  hisob-kitoblariga  q a ra ­
ganda, Y er yuzida quruqlik m aydoni asta-sekin kengayib borgan:  1,5 
milliard yil m uqaddam  m ateriklar m aydoni hozirgidan 3 m arta kichik, 
600  m ing  yil  a w a l  esa  hozirgidan  20  foiz  kam   b o ‘lgan.  Bu  m a ’lu ­
m otlarni  kengayayotgan  O lam ning dalili deb q aram oq  kerak.
H o z ir kuzatish  m u m k in  b o ig a n   O lam da tax m in a n   100  m illiard 
galaktika,  u larn in g   h a r b irid a  o ‘rta  hisobda  100  m illiard  yu ld u zlar 
bor.  Bu  jism la r  o ‘zlarin in g   yagona  m arkazlari  b o im is h   dastlabki 
n u q tad a n   turli  to m o n g a   radial  y o ‘nalishda  ,,qochib“  ketish m o q d a. 
Binobarin,  O lam ning  m arkazi faraziy  yagona nuqta b o ig an k i, xuddi 
a n a  shu  jo y d a   o ‘ta   qu d ratli  p o rtlash  natijasida  b a rc h a  jism la r  bir-
22


biridan uzoqlasha borgan.  Shu boisdan ham  bitta m azm unli ibora bilan 
„N u q ta d an  taralgan  O la m “  deb aytish  m um kin.  Q uyida shu xususda 
fikr  yuritiladi.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish