O‘zbekiston zamini /2019 Tahrir hayʼati

Tuproq mexanik tarkibi.
A
0-chimli qatlami mexanik tarkibi
tog‘ 
jigarrang tuproqlarda asosan og‘ir va o‘rta 
qumoqdan, to‘q tusli bo‘z tuproqlarda o‘rta 
qumoqdan, ba’zan og‘ir qumoqli ayirmalardan, 
tipik bo‘z tuproqlarda ham asosan o‘rta qumoqdan, 
ba’zan engil qumoqdan, och tusli bo‘z tuproqlarda 
asosan engil qumoqdan, ayrim hollarda o‘rta 
qumoqdan iborat ekanligi aniqlandi.
0-1 metrlik qatlamida
ham huddi shunday 
holat kuzatiladi, biroq, tog‘ jigarrang tuproqlarda 
og‘ir qumoqli mexanik tarkib ustunlik qiladi, buni 
tuproq hosil bo‘lishidagi illanish jarayoni bilan 
bevosita bog‘liq deb izohlanadi.
Umuman olganda, tog‘ jigarrang, to‘q 
tusli bo‘z va tipik bo‘z tuproqlaridagi mavjud 
yirik chang (0,05-0,01 mm) va o‘rta chang 
(0,01-0,005 mm) zarrachalarining ko‘pligi 
(15,1-59,6%), atmosfera yog‘inlarini tuproq 
aeratsiya zonasida yaxshi tutib turish imkonini 
beradi. Och tusli bo‘z tuproqlarda asosan yirik 
qum (>0,25 mm) va o‘rta qum (0,25-0,1 mm) 
zarrachalari hisobiga engil qumoqli mexanik tarkib 
ustunlik qiladi.
Tuproq skeletliligi (toshliligi)
tog‘ 
jigarrang, to‘q tusli bo‘z va tipik bo‘z tuproqlarda 
asosan 50-100 sm, ba’zan >100 sm chuqurlikdan 
boshlanadi, och tusli bo‘z tuproqlarda asosan 
>100 sm chuqurlikdan boshlanadi. Biroq, Navoiy 
viloyati tog‘ jigarrang va to‘q tusli bo‘z tuproqlarida 
toshli qo‘shilmalarning joylashish chuqurligi asosan 
30-50 sm ni tashkil etadi. O‘rganilgan barcha 
tuproqlar kam skeletli hisoblanadi (1-jadval).
Tuproq gipsliligi. 
Barcha yaylov erlari 
tuproqlari amalda gipslashmagan (CaSO4 x 2H2O 
– <10%).Yaylov yerlari tuproq unumdorligini 
chegaralovchi omillardan hisoblangan tuproq 
skletliligi va gipslashganligi qishloq xo‘jalagi 
ekinlarini yetishtirish va daraxtlar barpo etishda 
ta’sir ko‘rsatmaydi.