Berilgan masalani turli usullar bilan yechish imkoniyatini ko'rsatish uchun frontal suhbat jarayonida o'quvchilarning etiborini nimaga qaratish kerak?
Berilgan masalani turli usullar bilan yechish imkoniyatini ko'rsatish uchun frontal suhbat jarayonida o'quvchilarning etiborini nimaga qaratish kerak? 489. Masalani 2 ta usul bilan yechish mumkinmi? «Mashqlar paytida arrodramda 6 marta 3 tadan samalyot havoga ko'tarildi. Yerda havoga ko'tarilganidan 14 ta samalyot kam qoldi. Aeradromda necha samalyot qolgan. Masala matnini tahlil qilishda nimaga etibor berish kerak?
490. Quyidagi masalalarni taqqoslang: «Shirkat xo'jaligida hosilni yigib olishdan oldin 10 ta kombaynga 16 ta kombaynchini tayyorlashdi. Agar hosilni yigib olish uchun 40 ta kombayn kerak bo'lsa, hammasi bolib nechta kombaynchini tayyorlash kerak?» va «Tikuvchi 210 m chitdan 10 ta ko'ylak tikadi. 50 m dan nechta shunday koylak tikadi?». Ushbu masalalarni yechish uchun qanday korgazmalilikdan foydalanish maqsadga muvofiq? «Matematika 3» darsligidan oxshash masalalarni toping. 491. Masalaning korgazmali korinishini bajaring: «Qopda 45 kg sabzi bor edi. 3 kun davomida teng qilib sabzi olganlaridan keyin unda 33 kg qoldi. Qopdan har kuni necha kilogramm sabzi olishdi?». Berilgan masalaga teskari masala tuzing va uni yeching.
492. Masalaning korgazmali ko'rinishini bajaring: «Birinchi yer maydonidan 4 qop kartoshka, ikkinchsidan esa xuddi shunday 6 qop kartoshka yigib olishdi. Hamma yigib olingan kartoshkaning massasi 480 kg. Har bir yer maydonidan alohida yigib olingan kartoshkaning massasini toping». Berilgan masala qaysi turga kiradi? Uni yeching. Uning yechilishini tushuntiring.
493. Masalalarni taqqoslang? «Birinchi dokonga 15 ta yashik, ikkinchisiga 10 yashik meva olib kelishdi. Birinchi do'konga ikkinchisiga qaraganda 60 kg ortiq meva olib kelindi. Ikkinchi dokonga necha kilogramm meva olib kelindi?», «magazin bir kunda 12 ta banka gilos murabbosini va xuddi shunday 20 ta banka shaftoli murabbosini sotdi. Shaftoli murabbosi gilos murabbosiga qaraganda 16 kg ortiq sotildi. Har bir murabbodan bir kunda necha kilogramm sotildi?» va «Ekish uchun 600 tup terak va 400 tup tol olib kelindi. Ularni qatorlarga teng ekishdi. Bunda teraklar qatori tol qatorlariga qaraganda 5 qator ortiq boldi. Teraklar qatori va tollar qatori nechta bo'ldi?». Masalalar o'xshashligi nimada? Ushbu masalalarni yechishdan oldin qanday tayyorgarlik ishini otkazish kerak? Qanday korgazmaliliklardan foydalanish qulay? 494. «Ishchi 10 soatda 30 ta detal tayyorlashdi. Lekin ishchi vaqtni tejash maqsadida 1 ta detalni 15 minutda tayyorladi. Tejalgan vaqt hisobidan ishchi topshiriqdan tashqari yana necha detal tayyorladi? Masalani yechishda 10 soatni minut bilan yeching.
Masalani yechishning har bir usuliga frontal suhbat uchun savollar toping. Quyida berilganlarni hisobga olgan holda masalani turli usullar bilan yechish uchun ishni tashkil qilishni oylang: a)oquvchilar masalani yechishning 4 ta usulini taklif qilishdi; b) oquvchilar masalani yechishning 1 ta usulini taklif qilishdi. 495. O'qituvchi oquvchilarga topshiriq berdi: - «Birinchi bichuvchida 15 m, ikkinchisida 12m gazlama bor edi. Hamma gazlamadan ular har biriga 3 m dan sarflab ko'ylak bichdilar. Ular hammasi bolib nechta koylak bichdilar?» masalani turli usullar bilan yeching.
Birinchi oquvchi topshiriqni bunday bajardi:
1- usul.
1) 15+12=27 (m)
2) 27:3=9 (k).
2 usul.
15:3+12:3=9 (k)
Ikkinchi oquvchi topshiriqni bunday bajardi.
1- usul.
1) 15:3=5 (k)
2) 12:3=4 (k)
3) 5+4=9 (k).
2- usul.
15:3+12:3=9 (k).
Qaysi oquvchi oqituvchining topshirigini bajardi?
496. Masalani ko'rib chiqing: «Bahodir 16 ta doiracha chizdi. Ularning to'rtdan bir qismini bo'yadi. Bahodir nechta doirachani boyagan?». Berilgan masalani har bir oquvchi qiynalmay yechish uchun qanday korgazmalilikdan foydalanish maqsadga muvofiq? 497. Quyida keltirilgan masalalarni yechishda qanday ko'rgazmalilikdan foydalanish maqsadga muvofiq? Javobingizni asoslang.
1. Ikki poyezd ikki shahardan bir biriga qarab yo'lga chiqdi. Birinchi poyezd uchrashguncha 167 km, ikkinchisi undan 98 km ortiq yol yurdi. Shaharlar orasidagi masofani toping.
2. Bir shahardan ikkinchi shaharga qarab yo'lga chiqqan yuk mashinasi 278 km yurdi. Shundan keyin otilgan yoldan 165 km kam yo'l qoldi. Shaharlar orasidagi masofa qancha?
3. Ikki shahardan bir biriga qarab avtobus va yengil mashina yo'lga chiqdi. Uchrashguncha avtobus 80 km, yengil mashina undan 40 km ortiq yo'l yurdi. Shaharlar orasidagi masofani toping. 498. Quyidagi masalani yechishda tahlilning qanday usulini tanlaysiz? «Bochkada 80 l suv bor edi. Oldin bochkaga unda bor bolgan suvning ¼ qismi quyildi, keyin hamma suvning yarmi quyib olindi. Bochkada qancha suv qoldi?». Mos suhbat tuzing. 499. Quyidagi masalani korib chiqing: «Maktab bogida 40 tup daraxt bor. Ulardan 1/4 qismi olma, 1/5 qismi nok daraxti. Bogda qancha nok va olma daraxti bor?». Masalani yechish uchun reja tuzing. Uni quyidagi savoldan boshlang: «Bogda necha olma daraxti bor?».
500. Quyidagi masalani yechishda oquvchilar qanday xatoga yol qoyadilar? Ushbu xatolarning oldini olish mumkinmi? «Sayohatchilar 2 soat yo'l yurdilar. Ular bu vaqtning uchdan birini daryoni kesib o'tishga, qolganini piyoda yurishga sarfladilar. Sayohatchilar qancha vaqt piyoda yurganlar (vaqtni minutlarda ifodalang)?». Masala matnini tahlil qilishda o'quvchilarning etiborini nimaga qaratish kerak? Masalani tahlil qilish uchun suhbat tuzing. 501. Masalani korib chiqing: «agar muqovachi har kuni 17 tadan kitobni muqovalaydigan bo'lsa, 4 kundan keyin yana 7 ta kitobni muqovalash qoladi. Muqovachi hammasi bo'lib nechta kitobni muqovalashi kerak?».
Berilgan masalani frontal tahlil qilishda qanday turlardan foydalanish maqsadga muvofiq? Qaysi metodik usul va suhbat oquvchilarga masalani turli usullar bilan yechishga yordam beradi? 502. Masalani ko'rib chiqing: «shirkat xojaligida 40 ta mashina yengil va yuk mashinalari bor?». Har bir yengil mashinaga 4 ta yuk mashinasi togri keladi. Shirkat xojaligida hammasi bolib necha yengil va yuk mashinalari bor?».
Ushbu masalani arifmetik usul bilan yechish uchun ishni qanday tashkil etasiz? Berilgan masalaning yechishning yana qanday usulidan foydalanish mumkin? Har bir usulni qulaylik nuqtai nazaridan baholang. 503. «150 partani tamirlash kerak. Bitta ishchi bu ishni 15 kunda, boshqasi esa 10 kunda bajarishi mumkin. Agar ikkita ishchi birgalikda ishlasa, ular bu ishni necha kunda badjaradilar?» masalani mustaqil yechishda oquvchilar bunday usullarni taklif qildilar:
1- usul. 2- usul.
1) 15+10=25 (k) 1) 150:15=10 (p)
2) 150:25=6 (k). 2) 150:10=15 (p)
3) 10+15=25 (p)
4) 150:25=6 (k)
Masalani yechishning ikkita usulini to'gri deb hisoblash mumkinmi? Agar mumkin bo'lsa, unda har bir usul uchun o'quvchilarning fikrlashlarini keltiring. Agar mumkin bo'lmasa, masalani u va bu usul bilan yechishda qanday qilib bir xil javob chiqqanligini tushuntirishingizni o'ylang. 504. 3 sinf oquvchilari quyidagi masalani 2 ta arifmetik usul bilan yecha oladilarmi? Agar yecha olishsa, unda yechilishning 2 ta usulini ham keltiring. Agar yecha olishmasa, unda masalaga qanday o'zgaritirshlar kiritish kerak? «8 soatda ishchi stanogida 96 ta bir xil detal tayyorladi. Xuddi shunday 72 ta detal tayyorlash uchun unda qancha vaqt kerak?». 505. Quyidagi masalalarni tahlil qilishda oquvchilarning etiborini nimaga qaratish kerak: 1) «Ikkita tikuvchi bir xil vaqt ishladi. Shu vaqt ichida birinchi tikuvchini 1 soatda uchtadan 12 ta choyshab tikadi. Agar ikkinchi tikuvchi 1 soatda 2 tadan dasturxon tikkan bo'lsa, u holda shu vaqt ichida nechta dasturxon tikadi?». 2) «Ikkita duradgor stullarni teng tamirlashdi. Birinchi duradgor 6 kunda 10 tadan stul tamirladi., ikkinchi duradgor 2 kun ishladi. Ikkinchi duradgor bir kunda nechtadan stul tamirlaydi?». 506. Quyidagi masala bilan sinfda ishlaganda tahlilning qanday turini qollaysiz: berilganlardan savolga qarabmi yoki savoldan berilganlarga qarabmi? «Anorani onasining yoshi qizidan 4 marta katta. Buvisi esa Anoraning onasidan 2 marta katta. Agar Anoraning onasi 32 yoshda bo'lsa, nabira va buvining yoshlari nechada?». Masalani tahlil qilishning turini tushuntiring. 507. Quyidagi masalani to'rtinchi proportsionalni topishga doir masalalar turiga taluqli deyish mumkinmi? «15 m gazlama uchun 45 so'm tolashdi. Xuddi shu gazlamadan 24 somga necha metr sotib olish mumkin?». Ushbu masalanni proportsional bo'lishga doir va ikkita ayirma bo'yicha nomalumni topishga doir masalaga aylantiring. 508. Quyidagi masalani yechishda oquvchilarning mumkin bolgan fikrlashlarini keltiring:
«Tikuvchilik ustaxonasida har birida 21 m dan 3 top va uzunligi 15 m bolgan 1 to'p gazlama bor edi. Agar bir pardaga 11 m gazlama ketsa bu gazlamalar 7 ta parda tikish uchun yetadimi?». 509. Quyidagi masalalarni korib chiqing:
1) «Bir o'ramda 24 ta daftar bor, ikkinchi o'ramda esa birinchisidan 8 ta kam, ikkinchi oramdagi daftarni o'quvchilarga 4 tadan bo'lib berishdi. Necha oquvchi daftar olgan?».
2) «Bir dastada 24 ta daftar bor, ikkinchi dastada esa birinchisidan 8 ta kam. Ikkala dastadagi daftarlarni o'quvchilarga 4 tadan bolib berishdi. Nechta o'quvchi daftar olgan?». Ushbu masalalarning o'xshashligi va farqini aniqlang. Ushbu masalalarni nechta usul bilan yechsa bo'ladi? 510. Quyidagi masalani yechishda oquvchilarning fikrlashlarini keltiring: «Tikuvchilik ustaxonasida 390 m drap bor edi. Uning beshdan bir qismidan bolalar paltosi qolganidan kattalar paltosii tikildi. Nechta kattalar paltosi tikilgan?» Ushbu masalani yechishda tahlilning qaysi turidan foydalanish maqsadga muvofiq?
511. Quyidagi masalalarni o'quvchilarga qanday ketma ketlikda taklif qilish kerak:
1) Birinchi o`ramda 3 m ikkinchi oramda esa huddi shunday gazmoldan 7 m bor. Iikinchi o`ram birinchisiga qaraganda 24 so`m ortiq turadi. 1 m gazmol qancha turadi? 4 metrchi? 7 metrchi?.
2) «Birinchi o`ramda ikkinchisiga qaraganda 4 m ortiq turadi. 1 m gazmol qancha turadi?»;
3) «Birinchi o`ramda 3 m gazmol, ikkinchi o`ramda esa xuddi shunday gazmoldan 7 m bor. Ikkinchi o`ram birinchisiga qaraganda 24 so`m qimmat turadi. Har bir o`ram qancha turadi?».