O’zbеkistоn rеspublikasi хalq ta’limi vazirligi jizzaх davlat pеdagоgika instituti

Huquqiy ong davlat bilan birga paydo bo‘ladi. Huquq xulq-atvor normasi sifatida davlat tomonidan joriy etiladi, muhofaza qilinadi va qo‘llab-quvvatlanadi. Xulq, eng avvalo guruh manfaatlarini, keyin xalq manfaatlarini himoya qiladi.

Huquqiy ong ikki shaklda namoyon bo‘ladi:

a) huquqiy ong ijtimoiy psixologiya shaklida kishilarga qonuniy va qonunsizlik, adolat va adolatsizlik haqida, sinflar, millatlar, davlatlar o‘rtasidagi munosabatlar haqida tasavvur beradi. Huquqiy hodisalarga adolat hissi, jinoyatga nisbatan chora ko‘rish zarurligi, burch va javobgarlik singari hodisalarni kishilar huquqiy ong darajasida baholaydilar va unga o‘z munosabatlarini bildiradilar.

v) huquqiy ong ideolog‘iya darajasida huquqiy qarashlarning ma’lum sistemasi: huquq nazariyasi, ta’limot, kodekslar va boshqalarni ifoda etadi.

Huquqiy ong ijtimoiy aloqalar tizimida qator funksiyalarni bajaradi:

a) bilish, ma’lumot berish, ma’rifat tarqatish funksiyasi: huquqiy ongning shaxs, individ tomonidan o‘zlashtirilishi va boshqalar;

b) baholash funksiyasi: sub’ekt o‘zining manfaat, maqsadi nuqtai nazaridan qat’i nazar ma’lum huquqiy kategoriyalarga asoslanib baho beradi. “Minnatdorchilik”, “ezgulik”, “yaxshilik”, “yomonlik”, “foyda”, “zarar” va boshqalar to‘g‘risida aniq tasavvurga ega bo‘ladi;

v) boshqarish funksiyasi: huquqiy ong kishilarning huquqiy fe’l-atvori, hatti-harakatini boshqaradi. SHuningdek, ularning huquqiy munosabatlari, ehtiyojlarini ham belgilaydi va boshqaradi.

Huquqiy ong ijtimoiy ongning barcha shakllari bilan, ayniqsa, siyosiy ong, axloqiy ong bilan uzviy bog‘langandir.

Huquqiy ong siyosiy ongdan farq qiladi. Siyosiy ong ijtimoiy guruhlar, millatlar va davlatlar o‘rtasidagi munosabatlarni aks ettirsa, huquqiy ong hayotni ijtimoiy munosabatlarda ishtirok etayotgan kishilarning huquqlari va majburiyatlari nuqtai nazaridan aks ettiradi. Agar siyosiy ong ob’ektiv tarzda mavjud bo‘lgan ijtimoiy-iqtisodiy manfaatlarga bog‘liq bo‘lsa, huquqiy ong aql-zakovat, odob, axloqiy baholarga tayanadi. Huquqiy ong axloqiy ongdan ham farq qiladi. Huquqiy ong davlat organlariga tayanadi. Huquqiy normalarni bajarish majburiydir, bajarmaganlar jazolanadi. Axloqiy normalar, qoidalarni bajarish majburiy emas, axloq jamoatchilik fikri va nazoratiga tayanadi.