Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети

Антиципация
77
сўзи лотин тилидаги -antici patio аввалдан таҳмин 
қилиш, бизнинг мавзумизда олдиндан вазиятнинг якунини таҳмин қилиш, 
масаланинг ечимини олдиндан кўзлаш каби маъноларни англатади. Воқеа 
ҳодисаларни тажрижий давомини кўзлаб, фикр юритиш инсон руҳиятига хос 
бўлган хусусиятдир.
75
https://ru.wikipedia.org
76
https://studfile.net 
77
https://www.psychologies.ru

---

73 
Рефлексивлик
сўзи лотин тилидаги reflexio - ўзининг аксини кўриш 
сўзидан олинган бўлиб, бизнинг мавзуимизда, мантиқий ўйлаётганнинг 
ўзининг фикрларини рефлекслаб, яъни аксини кўриб, ўзига танқидий баҳо 
бериб, ўзига бўлган объектив баҳосини шакллантиришга айтилади.
78
Фикрлар асосланган бўлиши учун, ҳар бир факт ундан аввалги фактга 
асосланган, боғлиқ бўлади. Фактлар мантиқий изчилликда кетма- кетликда 
узвийлик ҳосил қилади, ҳолат ва вазиятни умумлаштириб, вазиятга аниқ баҳо 
бериб, унинг келгусидаги давомини таҳмини кўзланади.
Фикрлаш жараёнида 
муҳим бўлган босқич - муаммони ва унинг ечимини излашдир. Бунинг учун, 
авваламбор, муаммо бўйича фикрини баён этувчи етакчини тайинлаш керак. 
Бунда жамоадаги ҳар бир иштирокчи муаммо бўйича ўз қарашларини ифода 
қилиши керак. Ижодий баҳсда ҳар бир иштирокчи томонидан турлича 
қарашлар ифодаланиб, дебат сўнггида жамоа якдил хулосага келади, муаммо 
ечимининг йўли танланади. 
Синектика
грек тилидан олинган сўз бўлиб, кашфиёт қилувчи ижодий 
жараён услубидир. Жамоавий интеллектуал фаолиятнинг ижтимоий 
психологик мотивацияси (мақсад сари иинтилиши)га асосланади. Бундай 
фаолият Джордж Принс ва Уильям Гордон томонидан таклиф қилинган 
синектика - ақлий ҳужумга асосланган бўлиб, эвристик услуб ҳисобланади.
79
Синектика бу масалаларнинг ижодий ечиш, муаммони ижодий ҳал қилишдир. 
Шунчаки шаблон, стереотип ечим изланмайди, балки ноодатий, кутилмаган
йўл топилади. 
80
78
https://ru.wikipedia.org 
79
https://blog.wikium.ru
80
http://www.xapaktep.net/virtues/science/creativeness/desc.php 

---

74 
36- расм. Мазкур расмда француз адиби Жюль Верн фотосурати акс этган.
Таниқли адиб Жюль Верн
81
: “Инсон ҳаёлотида тасаввур қила 
олганларнинг барини- кимдир ҳаётга тадбиқ қила олади ” деган экан. Яъни 
фантазия, ҳаёлотни рўёбга чиқариш учун ғояни амалиётга тадбиқ этувчилар 
албатта топилишига ишонади. “Номаълумлик – фикр ўсиши учун таянч нуқта 
бўлиб, маълумликнинг чегерасидан чиқишликни белгилайди”.
82
Жюль Верн 
ҳар қандай ғоя амалга ошишига ишонади, муҳими, ҳаёл қила олишдир деб 
ҳисоблайди. Адиб креатив фикрлай олишга ниҳоятда юқори баҳо беради. 
Кундалик ҳаётда кўпчилик турмуш ташвишларига ўралашиб, орзу қилмайди, 
ҳаёл сурмайди. Уларни ҳаётга тадбиқ этиб бўлмайди деб ўйлайди. Аслида ҳар 
қандай орзуни амалга ошириш, ҳаётга тадбиқ этишга ишониш керак. Аввалига 
ниҳоятда абсурд кўринган ҳар қандай ғояни ечим излаб ҳаётга тадбиқ этишда 
синектика ёрдам беради.
Синектика услублари
ноодатийликларни одатий қилиш, одатий 
нарсаларга янги назар билан қарашни ўз ичига олади. Бунда интуитив 
тимсолий(образли) 
ва 
ўхшатишли
(
метафорик) 
фикр 
юритишдан 
фойдаланилади. 
81
https://ru.wikipedia.org
82
Лески К. Креативный шторм: позволь себе создать шедевр: нестандартный подход для успешного 
решения любых задач. М.: «Э» 2018 – с. 41 

---

75