Odoblar xazinasi

MASAL HAQIDA TUSHUNCHA

1. Masal deb nimaga aytiladi? J: Majoziy xarakterdagi qisqa, nasriy yoki she’riy shaklda yozilgan hikoyacha.

2. Masalning asosiy jihati nimada? J: Tarbiyaviy maqsadga yonaltirilganligi.

3. Birinchi masalchi kim? J: Ezop.

4. Yunon, ya’ni grek masalchilaridan kimlar Ezop davomchilari hisoblanadi? J: Fedr va Babriy.

5. Ezop masallarini she’riy yo‘l bilan lotin tiliga tarjima qilgan yunon masal-chisi kim? J: Fedr.

6. XVII asrda Fransiyada masal janrida kim ijod qilgan? J: Lafonten.

7. XVIII asrda Germaniyada masal janrida kimlar ijod qilgan? J: Lessing, Gellert.

8. XVIII- XIX asrlarda Rossiyada masal janrida barakali ijod qilgan kim? J: I. A. Krilov.

9. Ko‘hna Sharq adabiyotida ham majoziy shaklda, ya’ni turli hayvonlar tilidan tarbiyaviy ahamiyatga molik hikoyachalar keltirish tajribasi qadim hind adabi-yotining qaysi namunalarida uchraydi? J: “Kalila vaDimna”, ya’ni qadimiy nomi “Panchatantra” (“Besh kitob”).

10. Ezop masallarini qayta ishlab, ijodiy boyitib, o’z davri xususiyatlariga ko‘ra to‘ldirib, rivojlantirgan kim? J: Lafonten va I.Krilov.

11. Majoziy shakldagi ibratli hikoyatlarning eng sara namunalari Alisher Navoiyning qaysi asarlarida uchraydi? J: “Hayrat ul-abror” dostoni va “Lison ut-tayr” (“Qushlar tili”) dostoni.

12. XVIII asr oxiri–XIX asr boshlarida yashab o‘tgan qaysi adib o‘zbek ada-biyotida masalchilik rivojiga ulkan hissa qo‘shgan? J: Muhammad Sharif Gulxaniy.

13.XX asrda yashab ijod etgan o‘zbek masalchilari kimlar? J: A.Avloniy, H.H.Ni-yoziy, Yamin Qurbon, Sami Abduqahhor, Muxtor Xudoyqulov.

“UCH OG‘A – INI BOTIRLAR”

1. “Uch og‘a – ini botirlar” ertagi qanday ertak? J: Hayotiy-maishiy ertak.

2. “Uch og‘a–ini botirlar” ertagida ota o‘g‘illarini uch narsa bilan tarbiya qildim deydi. Bu uch narsa nimalar? J: 1. Sog‘lom-baquvvat qilib. 2. Yarog‘ ishlatishga usta qilib. 3. Qo‘rqitmay, botir qilib.

3. Ota o‘g‘illariga mukammal bo‘lishlari uchun uch narsani uqtiradi? J: 1. To‘g‘ri bo‘ling-bexavotir bo‘lasiz. 2. Maqtanchoq bo‘lmang-xijolat tortmaysiz 3. Dangasalik qilmang- baxtsiz bo‘lmaysiz.

4. “Uch og‘a–ini botirlar” ertagida tong‘ich botir necha yoshda edi?

J: 21 yosh-da.

5. “Uch og‘a–ini botirlar” ertagida o‘rtancha botir necha yoshda edi?

J: 18 yoshda.

6. “Uch og‘a –ini botirlar” ertagida kenja botir necha yoshda edi? J: 16 yoshda.

7. “Uch og‘a–ini botirlar” ertagida ota o‘g‘illariga qanday otlarni tayyorlab qo‘yganini aytadi? J:Qora toy, saman toy, ko‘k toy.

8. “Uch og‘a–ini botirlar” ertagida to‘ng‘ich botir birinchi kecha poyloqchilik qilib nimani yoki kimni o‘ldiradi? J: Sherni.

9. “Uch og‘a–ini botirlar” ertagida o‘rtancha botir ikkinchi kecha poyloq-chilik qilib nimani yoki kimni o‘ldiradi? J: Ajdarni.

10. “Uch og‘a–ini botirlar” ertagida kenja botir uchinchi kecha poyloqchilik qilib nimani yoki kimni o‘ldiradi? J: O‘g‘rilarni.

11. “Uch og‘a–ini botirlar” ertagida o‘g‘rilar qayerni talamoqchi bo‘ladilar? J: Podshoh xazinasini.

12. “Uch og‘a–ini botirlar” ertagida uch aka-uka shaharga kirib qayerga qo‘nadilar? J: Bir joyga.

13. Uch og‘a–ini botirlarga o‘rdaga borishni kim taklif qiladi? J: Joy egasi.

14. Botirlar o‘rdaga nimada yoki qanday boradilar? J: Piyoda.

15. Podshoh aka-ukalardan sir olmoqni kimga topshiradi? J: Vazirga.

16. “Bulardan to‘g‘ridan to‘g‘ri so‘rasak ehtimol aytmaslar, o‘z hollariga qo‘yib, tashqaridan quloq solib turamiz” degan satrlar kimga tegishli?J: Vazirga.

17. Ertakda podshoh saroyida mehmon bo‘lgan uch og‘a –ini botirlardan qaysi biri o‘zlari yeyayotgan go‘sht qo‘zi go‘shti va it emib katta bo‘lganligini aytadi? J: To‘ng‘ich botir.

18. Aka–ukalardan qaysi biri shinnidan odam isi kelayotganini aytadi? J: O‘rtancha botir.

19. Qaysi botir nonni taxlagan kishining otasi novvoy ekanligini aytadi? J: Kenja botir.

20. Uch og‘a–ini botirlar poyloqchilik qilgan kechalaridan nishona sifatida nimalarni o‘rtaga tashlaydilar? J: Tasmalarni va uzuk, bilaguzug, isirg‘ani.

21. Podshoh qaysi botirni juda yaxshi ko‘rardi? J: Kenja botirni.

22. Ertakda botirlarga nisbatan hasad-adovati kuchli bo‘lgan qahramon kim?J: Vazir.

23. Podshoh nima uchun kenja botirni zindonga tashlaydi? J:Vazirning gapiga kirib, gumonsirab.

24. Kenja botirni zindondan kim chiqarishni so‘raydi? J: Qallig‘i.

25. Ertakda to‘ti va podshoh haqidagi hikoyatni kim podshohga so‘zlab berdi? J: Kenja botir.

26. Ertak ichra ertak usulida yozilgan ertak qaysi? J: “Uch og‘a–ini botirlar”.

27. “Uch og‘a –ini botirlar” ertagida to‘ti va podshoh haqidagi hikoyatda pod-shoh to‘tini necha yil qafasda saqlaydi? J: 3 yil.

28. To‘ti va podshoh haqidagi hikoyatda podshoh to‘tiga yurti Hindistonga borib kelishi uchun necha kun muhlat beradi? J: 15 kun.

29. To‘ti podshohdan borib kelishi uchun necha kun so‘ragan edi? J: 20 kun.

30. To‘tining Hindistonga borib kelishi uchun necha kun ketadi? J: 6 kun borish, 6 kun kelish.

31. Ruxsat olgan to‘ti qaysi tomonga qarab uchibdi? J: Janub tomonga.

32. Ertakda podshohga yashartiradigan meva olib borishni to‘tiga kim maslahat beradi? J: Ona to‘ti.

33. To‘ti podshohga nechta meva olib keladi? J: 3 ta.

34. Podshoh mevani nima qiladi? J:1 donasini xotiniga beradi va ikkisini va-zirga ko‘rsatish uchun olib qo‘yadi.

35. Ertakda to‘ti olib kelgan mevani kim zaharlab qo‘yadi va nima uchun?J: Vazir, hasad qilganidan.

36. Zaharlangan mevalarni kimlarga yedirib ko‘rishadi? J: Qamoqdagi ikki ki-shiga.

37. To‘tining taqdiri qanday tugaydi? J: O‘ldiriladi.

38. Podshoh xotinida qolgan 1 dona mevani kimga beradi va qanday hodisa ro‘y beradi? J: O‘limga mahkum keksa kishiga, keksa kishi mevani yeb 20 ya-shar yigitga aylanadi.

39. Ertakda podshohga yaqin bo‘lganining “mukofotini” ko‘rgan kim edi? J: To‘ti.

40. To‘ti va podshoh haqidagi hikoyatdan qanday xulosa chiqadi? J: Podshohga yaqin kishilar har doim xatarda yashaydi.

41. Uch og‘a –ini botirlar necha yil deganda otalarining oldiga necha kishi bo‘lib qaytishadi? J: 2 yil o‘tgach 6 kishi.

42. Uch og‘a–ini botirlar qanday oiladan chiqqan edi? J: O‘rtahol.

43. O‘zidan ko‘ra boshqalarning halovatini o‘ylash, fidoyilik xususiyatlari uch og‘a-ini botirlardan qaysi biriga xos? J: Kenja botir.

44.Uch og‘a–ini botirlar uchun nonni kim taxlagan edi?J: Podshoh.

“SUSAMBIL” ERTAGI HAQIDA

1. Ertaklar mavzu jihatdan qanday turlarga bo‘linadi? J: 1.Hayvonlar haqidagi ertak. 2. Sehrli ertaklar. 3. Hayotiy-maishiy ertaklar. 4. Hajviy ertaklar.

2. Barcha qiziqib tinglaydigan va o‘qiydigan fantastik hikoyalar deb ta’riflangan ertaklar qanday ertaklar? J: Hayvonlar haqidagi ertaklar.

3. Asosiy mazmun majoziy tarzda tasvirlanadigan ertaklar qanday ertaklar deyiladi? J: Hayvonlar haqidagi.

4. Hayvonlar haqidagi ertak personajlarini ayting? J: Tulki, ayiq, eshak, xo‘-roz, bo‘ri, chumchuq.

5. Ertaklardagi ayyorlik va munofiqlik ramzi nima? J: Tulki.

6. Ertaklardagi qaysi qahramon laqmalik, go‘llik ramzi? J: Ayiq.

7. Ertakdagi qaysi qahramon qonxo‘rlik ramzi? J: Bo‘ri.

8. Ertakdagi qaysi qahramon chaqimchilik ramzi? J: Chumchuq.

9. Majoziy mazmun nima? J: Insonlar o‘rtasidagi munosabatlarni hay-vonlar vositasida ko‘rsatish uchun o‘ziga xos uslub.

10. Qaysi ertak o‘zbek xalq ertaklari orasida o‘zining tili, tasvir jozibasi, mav-zusining muhimligi bilan ajralib turadi? J: “Susambil”.

11. Qaysi ertakda xalqimizning adolat va farovonlik hukm suradigan zamonlar haqidagi orzulari aks etgan? J: “Susambil”.

12. Adolat qaror topgan va baxtli yashaydigan afsonaviy yurt timsoli berilgan asar qaysi? J: “Susambil”.

13. “Susambil” ertagida har bir jonivor eshakka qanday savol berishadi?

J: “Susambil qanday joy?”.

14. “Susambil” ertagida eshak har bir jonivorning savoliga qanday javob be-radi? J: “Susambil–o‘tning bo‘lig‘i, suvning tinig‘i, unda azob-uqubat yo‘q, maza qilib yurasan” deb.

15. Ertakda jonivorlarning ko‘zlagan maqsadlariga erishishlarida nima muhim ahamiyatga ega? J: Sabr-toqatliliklari.

16. “Susambil” ertagidagi uch muhim xususiyat qaysilar? J: 1. Ertakda xalqi-mizning adolat va farovonlik hukm suradigan zamonlar haqidagi orzulari aks etgan. 2. Jonivorlarning maqsadga erishishlarida sabr-toqatliliklari.

3. Jonivorlarning o‘zaro ahilliklari.

17. “Susambil” ertagida jonivorlarni nima bo‘rilar galasi hujumidan qutqaradi? J: Jonivorlarning o‘zaro ahilligi.

18. “Susambil” ertagida bo‘rilar podshosi Susambilni tashlab qayerga qochib ketadi? J: 7 tog‘ning narigi tomoniga.

19. “Susambil” ertagi boshlanmasidagi an’anaviy kirish so‘zi qanday boshlana-

di? J: “Bir bor ekan-u yo‘q ekan, och ekan-u to‘q ekan, bo‘ri bakovul ekan, tulki yasovul ekan, qarg‘a qaqimchi ekan, chumchuq chaqimchi ekan, o‘rdak surnaychi ekan, g‘oz karnaychi ekan”.

“SUSAMBIL”

1.Ertakdagi boyning nechta ho‘kizi va eshagi bor edi? J: 1 ta eshagi va 1 ta ho‘kizi.

2. Boy eshagini nima uchun yaxshi ko‘rib suv o‘rniga sharbat, o‘t o‘rniga qora

mayiz berardi? J: Eshak yuvosh bo‘lib, xo‘jayinining o‘g‘illari minib yurardi.

3. Boy ertadan kechgacha ho‘kizni ishlatib, evaziga nima berardi? J: Bir bog‘ quruq poya.

4. “Abgor” so‘zining ma’nosi nima? J: Toliqqan.

5. Boy eshakka nima uchun oldingisidan ham ko‘p ovqat soladigan bo‘ldi? J: Eshak hammasini yebdi, ishtahasi ochilibdi deb.

6. Eshakning ovqatiga kim sherik bo‘lgan edi? J: Ho‘kiz.

7. Xo‘jayin nima uchun ho‘kizning o‘rniga eshakni qo‘shga qo‘shadi? J: Eshak ovqatini ho‘kiz yeyayotgani uchun.

8. Xo‘jayin eshakdan kuz faslida nima maqsadda foydalana boshladi? J: Yuk ortib, uzoq-uzoq yerlarga olib borish maqsadida.

9. Xo‘jayin bozorda eshakka nima yukladi? J: Tuz.

10. Xo‘jayin eshakni nima bilan niqtab borardi? J: Xalacho‘p.

11. Eshak nima uchun yiqilib tushdi? J: Taqasi siyqalanib ketgani uchun toyib oyog‘i buzuq ko‘prik teshigiga kirib.

12. Xo‘jayin eshakni nima bilan uradi? J: Ko‘prik tagidagi so‘yilni olib.

13. Xalacho‘p nima? J: Uchli tayoqcha.

14. So‘yil nima? J: Uzun yo‘g‘on kaltak.

15. Xo‘jayin savalayotgan eshakka kimning rahmi keladi? J: Uch–to‘rt yo‘lov-chining.

16. Eshakning oyog‘ini kim ko‘prikdan chiqarib oladi? J: Yo‘lovchilar.

17. “Boyagi-boyagi, boy xo‘janing tayog‘i” degan ibora kimga nisbatan ishlatil-gan? J: Eshakka.

18. Eshak nima uchun xo‘jayinnikidan qochishga qaror qilibdi? J: Xo‘rligi ke-lib.

19. Eshak Susambil degan mamlakat haqida kimdan eshitgandi? J: Yoshligida onasidan.

20. Ertakda bir odamning nechta tovug‘i va nechta xo‘rozi bor edi? J: Bir kam 40 ta tovug‘i va 1 ta xo‘rozi.

21. Ertakdagi qaysi qahramon juda xasis edi? J: Tovuqlar va xo‘rozning egasi.

22. Tovuqlar va xo‘rozga kuniga necha marta don berishardi? J: Uch kunda bir marta ham don sochib qo‘yilmas ekan.

23. Xo‘roz qo‘shnisining hovlisidan nima yegani boribdi? J: To‘kilgan oqshoq-larni.

24. Qo‘shni xotin xo‘rozga nima otibdi? J: Otashkurak.

25. Xo‘rozning xo‘jayini tovuqlardan kuniga nechta tuxum olarkan? J: 1 ta kam 40 ta tuxum.

26. Xo‘roz eshak bilan qayerda uchrashib qoladi? J: Uch ko‘chaning boshida.

27. Eshakning sherigi bo‘lgan ho‘kizning taqdiri qanday bo‘ldi? J: Uxlab yotganida tush ko‘rib, tushidagi ho‘kizni suzaman deb, xo‘jayinini suzib yuboradi. Xo‘jayini uni kaltaklagach, qochib ketadi.

28. Eshakka eng birinchi bo‘lib nima qo‘shiladi? J: Xo‘roz.

29. Eshak, ho‘kiz, xo‘roz yegulik so‘ragan 2 ta kalamush bilan qayerda uchra-shib qoladilar? J: Cho‘lda.

30. “Susambil” ertagida cho‘ldan ketayotgan beshta jonivorga oxirida nimalar sherik bo‘ladilar? J: Arilar.

31. Susambilning bir tomonidagi tog‘da qanday jonivorlar yashar ekan?

J: Kiyik, ko‘p jonivorlar, bo‘rilar.

32. Susambilga otlangan ertak qahramonlari bilan bog‘liq voqealarning ketma-ketligini ayting? J: Eshak, xo‘roz, ho‘kiz, 2 ta kalamush, arilar.

33. O‘tlab yurgan eshak bilan ho‘kizni nima ko‘rib qoladi? J: Bo‘rilarning pod-shosi.

34. O‘tlab yurgan eshak bilan ho‘kizni ushlab kelgani nechta bo‘ri yuboradiJ: 2 ta hovliqma bo‘rini.

35. Susambilliklarni tutish uchun kelayotgan ikki bo‘rini kim ko‘rib qoladi? J: Ho‘kiz.

36. Susambilliklar kelayotgan bo‘rilarni ko‘rib nima qiladilar? J: Maslahatla-shadilar.

37. Hayvonlardan qaysi biri qochmaslikni taklif qiladi? J: Eshak.

38. Xo‘roz bo‘rilarni quvish uchun nima ish qilaman deydi? J: Daraxtning te-pasiga uchib chiqib qichqiraman.

39. Kalamushlar nima qiladilar? J: Yerni kavlab kirib ketadilar.

40. Eshak nima qiladi? J: Hangrab turadi.

41. Arilar nima ish qiladi? J: Duch kelganni chaqadi.

42. Bo‘rilar nima uchun qochib ketishadi? J: Arilar chaqaverib shishirib yuborishgani va ho‘kiz suzaverganidan.

43. “Susambil” ertagida jabrlangan bo‘rilar susambilliklarni qanday ataydi? J: Ho‘kizni-Munkar-Nakir, kalamushlarni-Go‘rkov, arilar-Azroil, xo‘rozni-So‘fi, eshakni- Eshon.

44. Bo‘rilar qayerga qochib ketibdilar? J: 7 Tog‘ning ortiga.

45. “Susambil” ertagida Susambilga borish fikri qaysi obraz tomonidan aytiladi? J: Jabrlangan eshak tomonidan.

46. “Susambil” ertagi qaysi ertaklar turkumiga kiradi? J: Sehrli ertaklar.