O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

E_max. _max

Shu formulaasosidaE_max (molyarkonsentratsiyadamidaspektrofotometriyausulidaqo‘llashuchunmoddaningengkichikmiqdorinianiqlashmumkin.

AgarD = 0,001, l=1sm, E_max=100000 debqabulqilinsauxolda

1.10^-3

S= -----------= 1.10^-8 mol/lbo‘ladi.
1.10⁵

Agarlni 10 smgachaoshirsaksezgirlikni 10 martaoshirishmumkin, demakS_min= 1.10^-9mol/lbo‘ladi.

HozirgizamonfotokolorimetriyalaridaaniqlashaniqlikdarajasiD_min - 0,01 gayaqinqiymatgaega. Ranglieritmalardamolyaryutishkoeffitsenti (E) ningqiymati 50000 danoshmaydivashungako‘raS_minqiymati 1.10^-7 mol/lgacha (l=1 smbo‘lganda) kamayadi.
Reaksiyasezgirligifaqatminimalkonsentratsiyanmemas, balkianiqlashminimuminixarakterlaydi, yanima’lumbirsharoitdamoddanireaktivlarbilanhosilqiladiganreaksiyamahsulotlarnianiqlashuchunketganengkammiqdorigaaytiladi. L.B.GinzburvaYU.Lure, hamdaSendalshuniko‘rsatkdilardi, ranglireaksiyasezgirligioptikzichligiD=0,01 gatengbo‘lgan 1sm² ko‘ndalangkesimlieritmaningranglieritmagaaylantirilgantekshiriluvchieritmamikrogramm (mkg=1.10^-6g) qiymatibilanifodalangan (ranglireaksiyaningshartlisezgirligi).
Ko‘pginaranglireatsiyalarningminimumsezgirligispektrofotometrikvafotometrikusullarnianiqlashda 0.01-0,001 mkg/sm² oralig‘idabajariladi.
Moddalareritmasininuryutishxususiyatinitahlilqilishdaquyidagixatoliklaruchrashimumkin.

1. 
   Ayrimxolatlardaranglieritmalardissotsiatsiyagayokipolimerlanishga, erituvchilarbilanbirikishiyokitarkibidagimavjudboshqamoddalarbilan (masalan: tuzlar, kislotalarvaasoslar), natijadaranglieritmalarninuryutishxususiyatio‘zgarishimumkin.
   
2. 
   Natijadaizlanuvchimoddaningoptikko‘rsatkichio‘zgrishi, hamdaoptikko‘rsatkichnimoddaeritmasiningkonsentratsiyasigabog‘liqxolati, ya’niBuger-Lambert-Berqonunigabo‘ysinmasligikuzatiladi.
   
3. 
   Kolorimetriktahliluchunhosilqilinganranglieritmama’lumrnsharoitda, aniqranghosilqiluvchireaktivmiqdoridavahosilbo‘lishoralig‘i, hamdaaniqxaroratjarayonidaolibborishnitalabetiladi. Masalan: ayrimmoddaeritmalarturg‘unemas, havodagikislotrodta’siridaoksidlanishi, yorug‘likta’siridaparchalanishi, yokikogulyasiyagauchrashimumkin. Bundayxolatlardayangitayyorlanganreaktiveritmalardan, hamdaeritmadagimoddaniturg‘unliginioshirishuchunstabilizatorlardanfoydalanishnitalabetadiyokihimoyachikolloidlardanjelatina, kraxmallardanfoydalaniladi.
   
4. 
   Ko‘proqkolorimetriktahlilniolibborishdabegonamoddalarranghosilqilishdaxalaqitqilishimumkin. Bundayxolatlardaniqoblashusullaridanfoydalaniladi. Ularoksidlanish-qaytarish, kompleksbirikmahosilqilishyokiekstraksiyajarayonlariasosidaamalgaoshiriladi. Ayrimxolatlardanuryutishoralig‘inio‘zgartirishasosida, ya’nixalaqitqiladiganmoddaninuryutmaydiganoralig‘idaaniqlashniolibborishtavsiyaetiladi.
   

Fotometriyausuliningoddiyligi, universalligivatezolibborilishidanuryutishigaasoslanibmoddanihamdatarkibidagichiqindimoddalarniqoldig‘ini (10^-6%) gachaaniqlashniolibborilishimumkin. Ayniqsasanoatdapo‘latni, ayrimrangliqotishmalarnivaqorametallarni, yarim-o‘tkazgichlarni, harxilmoddaeritmalarini, suvxavzalaridagisuvlarnisifatinianiqlashdakengqo‘llanilmoqda.