O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

YUpqaqatlamlixromatografiyauchunqo‘llaniladigansorbentlarxarakteristikasi

Sorbent	pH	Bog‘lovchi qo‘shilmasi	Zarrachalar o‘lchami, mkg
SilikagelMerk (FRG) 60G 60GF254	6.8-7.0 6.8-7.0	13%gips 13%gips+f.i.	10-40 10-40
Silikagel (CHSSR) Ls/40 (Ls/40) LL254 (LL254) LSs/40 (LSs/40) LSL254(LSL254)	6-7 6-7 6-7 6-7	yo‘q Fi254 13%gips 13%gips	5-40
AlyuminiyoksidiMerk G (tip 60/E) GF254 (tip 60/E)	7,5 7,5	9-10 %gips 9-10%gips+f.i.	10-40 10-40
AlyuminiyoksidiWoelm (FGR) asosli (DS) neytral (DS) kislotali (DS) GDC	9 7,5 4	yo‘q yo‘q yo‘q 10% gips	30 30 30 30
MagniysilikatWoelm (FGR)	10	Mg-SiO2(2%)	30

Ko‘pchilikchetelfirmalariYUQXuchuntayyorsilikagelliplastinkalarishlabchiqariladi. Bundayplastinkadamustahkamqavathosilqilganalyuminiyoksidmarkasiishlatiladi. Xromatografiyauchunalyuminiyoksidiningasosanneytralvakislotaliformasiqo‘llaniladi.

Neytralformasisuvsizmoddalareritmasidan, alkan, aldegid, spirt, fenollarxosilalariniajratishgayaxshiyordamberadi. Kislotaliformasiesakarbonkislotalarvaturlixilkislotalixaraktergaegabo‘lganmoddalararalashmasiniajratishuchunqo‘llaniladi. Sorbentlarningaktivligiularningo‘ztarkibidasaqlagansuvmiqdoribilanbog‘liq. Alyuminiyoksidiningaktivliginianiqlashdauglerod IV xlorsistemasidabo‘yoqstandartmoddalarto‘plamidanfoydalanib, yupqaqatlamxromatografikjarayono‘tkaziladi. Standartbo‘yoqmoddalarningplastinkalardagi Rf ko‘rsatkichlarianiqlanib, jadvalbilansolishtiriladivaaktivligianiqlanadi.

Tarkibidaalyuminiyoksidsaqlaganyupqa

qatlamliplastinkadabo‘yoqstandartlarningRfko‘rsatkichlari.

Bo‘yoqlar	Bo‘yoqlarbo‘yichaaktivlikdarajasi
	IIIIIIVV
Azobenzol	0,59 0,74 0,85 0,95
p-metoksiazobenzol	0,16 0,49 0,69 0,89
SudanI	0,01 0,25 0,57 0,78
SudanIV	0,00 0,10 0,33 0,56
p-aminoazobenzol	0,00 0,03 0,08 0,19

YUQXdasorbentsifatidasilikagelvaalyuminiyoksidbilanbirqatordayanamaydadisperssellyulozakukunixamqo‘llaniladi. Sellyulozaplastinkadabog‘lovchimateriallarsizmustahkamqavathosilqiladi. Ularaminoguruxbilantugallanadigan, nitrilbog‘vaaldegidlarniadsorbsiyalovchiorganikpolimerlarhisoblanadi. Poliamidlarningkationalmashuvxususiyatinioxirgikarboksilgruppalar, amilalmashinuviniesaaminogruppalartaminlaydi.
Poliamidlarpolyarsizmoddalarniadsorbsiyalashxarakterigaega.
Erituvchilarnielyuatropqatoriquyidagitartibdabo‘ladi:
suvCHidamsizvaturlixilnordonlashtirilganpoliamidlarkonsentrlangankislotavaturlixilorganikkislotalarda, erituvchilardaeritiladi. Ularishqordakuchsizkislotalarda, organikerituvchilardaerimaydi. Poliamidkukuniaralashmasiniplastinkagao‘tkazishuchunsuvdaemas, balkimetilvaetilspirtidasuspenziyatayyorlabolinadi. Bupoliamidlarnigidrofobligibilanbog‘liq. Bundaerituvchilarkukunimassasidan 3-4 martako‘polinadi. Poliamidlaruchunbog‘lovchisifatidakraxmalishlatiladi. Aralashmaplatinkadaqizdirmasdanquritiladi. Poliamidlaryuqorisorbsionsig‘imgaegaligivayaxshitanlanuvchanligi, jarayonlargato‘liqqo‘shilaolishiuchunYUQXdakengqo‘llaniladi. Amaliyotdasorbentlartayyorlashuchunularningmoddalarniajraolishxususiyatiasosqilibolingan. Avvalxromatografikajratilishizarurbo‘lganmoddalarnieruvchanligiko‘riladi. Ularnigidrofilvagidrofobxususiyatgaegaligianiqlanadi. Funksionalguruxlartabiatianiqlanadi, shundankeyinkislotali, neytralvaamfoterxususiyatgaegaligigaaxamiyatberiladi. Nihoyatsorbentlarbilankimyoviybog‘hosilqilaolishivasorbentvabog‘lovchimateriallarta’siridakimyoviybog‘laro‘zgarishitekshiriladi.