O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

Bo'lajak  o ‘qituvchilcirni  o'quvchilarni  kasb  tanlashga  yo'llash 

ishiga  tayyorlash  sistemasi.

 

K asblarn i  o ‘rg a n is h d a   h a m   jiddiy 

k a m c h ilik la r   bor.  Bu  esa  r e s p u b lik a m iz d a   kasbga  y o 'n a ltirish  

ish la rin in g   yago na  siste m a sin i  y a ra tis h n i  q iy in lash tira d i.  C h u -  

n o n c h i,  hozirgi  vaqtga  q a d a r   menejer,  k on salting  va  b o s h q a   k a s b ­

la r n in g   p r o fe ssio g ra m m ala ri  tu zilg a n   em as.  Bu  y o s h la r  bila n   olib 

b orila d ig a n   kasbga  y o 'n a ltirish   ish in in g   s a m a r a d o r lig in i  a n c h a  

pasaytiradi.  S h u n in g d e k ,  kasbiy  g u r u h l a r n i n g   asosiy  vakillari  va 

xalq  xo'jaligi,  fan  va  m a d a n iy a t  sohasidagi  asosiy  m e h n a t   tur- 

lari  u c h u n   q isq a c h a   psixologik  tavsifnom alar,  m a ’l u m o t n o m a

371

---

adabiyotlar  u c h u n   kasblar  kom pleks  tav s ifn o m a la rin in g   tarkibiy 

qismi  b o ‘ladi.  Shu  m a q s a d   u c h u n   m avjud  m a te ria lla rd a n   foydala­

nish  bilan  bir  q ato rda  tavsifnom alari  b o 'lm a g a n   kasblar  va  ixti- 

s o slik la rn in g   keng  o ‘rg a n ilis h in i  tashkil  etish  kerak.  B u n d a y   ish 

qisqa  m u d d atg a   m o ‘ljallangan  b o ‘lishi  lozim.  Tegishli  m u ta x a s - 

sislarni jalb  qilgan  h olda  uni  am alga  o shirish  rejasi  tu zilish i  zarur. 

B u n d a ,  birin c h i  nav b atd a,  d iq q a t - e ’tib o rn i  m ak ta b n i  bitirish  a ra - 

fasida  ishlash  yoki  ishchi  kasblarini  o 'rg an ish   istagini  b ild irg an 

o 'quv chilar  u c h u n   m a ’l u m o tn o m a la r   tuzishga  qaratish,  keyin  esa 

k a s b la rn in g   asosli  m a ’lu m o tn o m a - lu g 'a tla r in i  tuzish  kerak.

Ayni  vaqtda  xilm a-xil  tadqiqo t  m e to d la rin i  q o ‘llagan  h old a  

kasblarni  ilm iy-psixologik j ih a td a n   o ‘rganishga  doir j a m o a   ta rz i- 

dagi  professiografiya  ishlari  keng  ayj  oldirilishi  kerak.

Bu  o 'r in d a   y o s h la r n in g   kasbga  otd  m u h im   fazilatlarni  egallab 

olish ja ra v o n in i  va  b u n d a   o 'q u v c h ila rd a   vujudga  kelayotgan  x a to - 

lik larni  o 'rg an ish   m u h i m   a h a m iy a tg a   ega.  M a sa la n ,  ish  s u r ’ati 

t o m o n id a n   yuksak  tala b la r  qoyiladigan  h a ra k a tla rn i  h a m d a   farq- 

lanishi  qiyin  bo'lgan  belgilarni  a n iq la s h d a   o 'z -o 'z in i  te k s h iris h - 

d a n   foydalanish  bilan  b o g ‘liq  bo 'lg an  h a ra k a tla rn i,  s h u n in g d e k  

q o 's h im c h a   k o 'r s a tk ic h la r d a n   foydalanish  asosida  y a s h irin   j a r a -  

yo n larn i  sozlash  bilan  bog'liq  h a ra k a tla rn i  talab  e ta d ig an   k a s b ­

larni  e gallashda  t a ’lim   ja r a y o n id a   q iy in c h ilik la r  va  x a to la r  paydo  

bo'lishi  a n iq la n g an .

B iro n -bir a m a liy  faoliyatni  egallash  ayni  vaqtda  psixofiziologik 

tak o m illa s h is h   jara y o n id ir. 

B unday  tak o m illa s h is h  

d e g a n d a  

k is h in in g   psixofiziologik  holati  faoliyatni  (ishni)  talab  darajasida 

bajarish  u c h u n   yaroqli  tip  yoki  n a m u n a g a   yaqinlashib  kelishi  tu -  

s h u n ila d i.  M a sh q la rn i  o 'rg a n is h   y u z a sid a n   olib  borilgan  k o 'p g in a  

ishlar  slium  k o'rsa ta diki,  faoliyatnin g   yaxshilanishi  faqat  o d a m  

psixofiziologik  f u n k siy a la rin in g   m iq d o r  j ih a td a n   o'sishi  bilan 

em as,  balki  s e n s o r - m o to r   reaksiyalar  tezligi  va  a n iq lig in in g   o rti- 

shi  bilan  bir  vaqtda  s o d ir   bo'ladi.  M a h o ra tn in g   quyi  b o sq ic h id a n  

yu q o ri  b o sqichga  o 'tish i  k is h in in g   psixofiziologik  fu n k siy a s in in g  

m iq d o riy   sifat  o'zg a rish la rig a   tayanadi.

Fao liy a tn in g   b a ’zi  bir  tu rla rid a   b u n d a y   o'zgarish  o 'z - o 'z i d a n  

ravshan.  M a sa la n ,  velosiped  h a y d a sh n i  endi  o 'rg an a y o tg a n   kish i- 

ga  m u v o z a n a tn i  saqlab  tu ris h   asosiy  q iy in c h ilik n i  ta s h k il  e tadi, 

yiqilib  tu s h m a s lik   u c h u n   u  avvallari  hosil  q ilin g an   k o 'n i k m a l a r in i  

safarbar  e tadi,  o 'z in in g   tabiiy  be lgila rid a n   foydalanadi.  L e k in   ve-

372

---

losipe dg a   n is b a ta n   psixofiziologik  m o sla s h is h   vazifasi  hal  etilgan- 

d a n   key in  b o s h q a c h a   psixofiziologik  m e x a n i z m l a r d a n   foydala- 

n i s h n i   ta la b   etuvchi  yangi  v azifalar  c h id a m li li k n i ,  tezlik  hissini, 

y o i   boylab  h a ra k a t  qilish  vaqtidagi  ta k t ik   u s u lla rn i  egallash  vazi­

fasi  pay d o   b o ‘ladi.

B o s h q a   faoliyat  tu rla rid a   p sixofiziologik  tu z ilis h n i  o'zgartirish 

u n c h a li k   sezilarli  e m a s,  b a ’z an   u  m a h o r a t   ta rk ib   t o p is h in in g   a n ­

c h a   k echk i  b o s q ic h la rid a   roy  beradi.  Bu  o ‘zg arish  shaxsiy-psixo- 

logik  ta f o v u tla rn in g   tabiiy  asosiga  h e c h   b ir  t a ’sir  etm aydi.  Bi- 

roq  kasbga  k irishib  borish  j a r a y o n in i n g   turli  b o sq ic h la rid a   goh

u,  goh  bu  xususiyat  tay a n c h   vazifasini  o ‘taydi.  P.  T.  M a g zu m o v  

t a d q iq o tla rin i  dalil  sifatida  k eltiram iz.  U  to k arlik   kasbini  egal- 

l a s h n i n g   dastlabki  b o s q ic h in i  o ‘rg an g a n   edi.  P.  M a g zu m o v   shuni 

a n iq la d ik i,  kasbni  e g a llas h n in g   m a z k u r   b o sq ic h id a   nerv ja r a y o n -  

lari  k u c h li  b o ‘lgan  k ish ila r  m e h n a t   to p sh ir iq la r in i  muvaffaqiyatli 

u d d a la g a n la r.  Keyingi  b o sq ic h d a   esa  nerv   ja r a y o n la ri  a n c h a   z a if  

k ish ila r  b iro z  u s tu n lik k a   ega  b o 'lish i  a n iq la n d i.

M u a l l i f   s h u n d a y   farazni  ilgari  su rad i,  a sab   jara y o n la ri  n is ­

b a ta n   k u c h li  b o 'lg a n   kishilar,  «zo'r  c h id a m li li k n i ,  ko'p   k u c h - 

g 'a y ra t  s a rf la s h n i  talab   e ta d ig an   to p s h ir iq la r d a   o 'z la r in i  yaxshi, 

to 'la   n a m o y o n   qildilar».  A sab ja r a y o n la ri  n is b a ta n   z a if  k ish ilard a  

ishdagi  m u v affaq iy a tla rn in g   o rtib  b o r is h in i  ka sb n i  e g a llash n in g  

b irin c h i  bosq ich idagi  qiyinchiliklar,  to p s h i r iq l a r n i n g   qiyinligi  b i­

lan   e m a s ,  balki  yangi  sha ro itla rd a   vujudga  kelayotgan  to rm o z -  

lan is h  

b ilan  tu s h u n tiris h  

m u m k i n . 

B in o b a rin , 

faoliyatning 

psixofiziologik  asosini  o'z g a rtirish   faqat  fu n k sio n a l  jara y o n la rg a  

taa llu q li  e m a s,  balki  nerv  sis te m a s in in g   asosiy  xususiyatlariga 

h a m   taa lluqlidir.

Kasbiy  layoqatlilik  s h a x sn in g   sifati  bo'lib,  lining  s h a k lla n i- 

shi  psixofiziologik  tu z ilis h n i  a s ta - s e k in   m a h o r a t   darajasi  tu rlic h a  

b o 'lg a n   to p s h iriq la rn i  bajarishga  m u v o fiq la s h tiris h d a n   iboratdir. 

B u n d a   asab  sistemasi  asosiy  x u s u s iy a tla rin in g   a n a   shu  ish  turla- 

riga  m os  keladigan  fun k sio nal  k o 'rin is h la ri  ta k o m illa s h a d i,  b a ’zi 

h o lla r d a   esa  asab  s is te m a sin in g   bir  tay a n c h   x o ssasidan   boshqasiga 

o 'tis h   roy  beradi.

S h u n i  n a z a r d a   tu tish   kerakki,  b o s h la n g 'ic h   m a h o r a tn i n g   n is ­

b a t a n   tez  egallab  olinishi  kelgusida  shu  k a s b d a   ishlash  dav om ida 

pay d o   b o 'la d ig a n   q iy in c h ilik la r  s h u n c h a lik   tez  b a r t a r a f  etilishiga 

kafolat  be rm aydi.  K a s b n i  egallash d a   m a h o r a t n i n g   q a ro r  topishi

373

---

alo h id a   ja ra y o n   b o ‘lib,  h a r  bir  k ish in in g   m a h o r a tn i   egallash  yo‘- 

lida  paydo  b o ‘ladigan  q iy in c h ilik la r  m a ’lurn  d a ra ja d a   shu  bilan 

b elgilanadi.

S h a x s n in g   fazilati  sifatida  kasbga  lay oq a tlilik nin g  s h a k lla n is h i 

ha qid a   y u q o rid a   a ytilgan  fik rlar  oldingi  z a m o n   psixologiyasining 

m a ’lu m   p rin s ip la rid a n   kelib  chiqadi.

A y tilg a n la rd a n  

kasbga 

layoqatlilikni 

aniq lash 

m asa lasin i 

k is h in in g   o ‘zi  m e h n a t  (yoki  o ‘quv)  faoliyatida  sinab  k o ‘r m a s d a n  

oldin  qoyish  m u m k i n   em as,  d egan  xulosaga  kelinadi.  K asbga  oid 

m e h n a t  u c h u n   z a r u r   b o i g a n   psixofiziologik  m e x a n iz m la r   tark ib 

t o p m a g u n c h a   kasbga  layoqatlilik  (yoki  layoqatsizlik)  haqidagi 

m a s a la n i  hal  qilish  m u m k i n   emas.  Bu  m e x a n i z m l a r   faqat  faoli­

y a tn in g   o ‘zida  s h a k lla n ish i  m u m k in .

K is h in in g   b a ’zi  bir  kasblarga  layoqatliligining  s h a k lla n ish ig a  

qulaylik  tu g ‘d ira d ig an   yoki  uni  o so n la sh tira d ig a n   b iro r-b ir  tabiiy 

xusu siy atlarn i  an iq lash   m u m k i n .  Tabiiy  b elgilarni  o ld in d a n   ay- 

tish  h a m   m e h n a t j a r a y o n in i  va  kasbga  oid  t a ’lim   b e ris h n i  o q ilo n a  

tash kil  etishda  va  kasbga  ko ‘nik ish d a ,  k o 'p c h ilik   hollarda  esa 

m e h n a t  faoliyatini  bo sh lay o tg an  kish ilar  u ch u n   a n iq   ish  j o ‘yini 

t a n la s h d a   shu b ha siz   m u h im   a h a m iy a tg a   egadir.

N a tija d a   s o f a m a liy   nuqtayi  n a z a r d a n   faqat  so'z la r  h a q id a   gap 

b oray o tg a n d ek   tu yiladi,  c h u n k i  psixofiziologik  tashxis  h a r   holda 

in k o r  qilm aydi,  sh u n d a y   e kan,  q a n da y  so‘z  t a n la n is h i,  n i m a la r  

b elgilanish i,  layo qatlilikni  s h a k lla n tiris h n in g   biologik  s h a rt-s h a -  

roitini  tashk il  etuvchi  kasbga  layoqatlilik  yoki  tabiiy  iq tid o rn in g  

a n iq la n is h i  b a rib ir  e m a sm i?

H a q iq a td a   esa  gap  kasbga  layoqatlilik  m a v z u s in in g   o ‘zini  tu -  

s h u n is h d a g i  tub  farqlar  h a q id a   b o r m o q d a ,  c h u n k i  s h a rt-s h a ro it- 

la r n in g   mavjudligi  hali  kasbga  layoqatlilik  s h a k lla n ish ig a   kafolat 

berm ay d i.  Bu  sh a k lla n is h   o ‘z in in g   psixofiziologik  jih a tig a   ega 

b o ‘lgan  a lo h id a   m u a m m o d a n   iboratdir.  0 ‘ziga  xos  asoslarga  o ‘z 

tala b la rin i  q o y a d iga n  fao liyatning  sh u n d a y   turlariga  kasbiy  layo­

q a tlilik n in g   biologik  s h a rt-s h a ro itla rin i  a n iq la s h   vaqtida  b u n i 

u n u tm a s lik   kerak.  Bu  s h a rt-s h a ro itla r  layoqatlilikni  sh a k lla n ti- 

rishga  qulaylik  t u g ‘d irsa  h a m ,  o ‘z - o ‘zicha  im k o n iy a tn in g   voqelik- 

ka  o ‘tish ini  t a ’m in la y   olmaydi.  Xuddi  sh u n in g d e k ,  kasb  h a r   q a n ­

day  n o rm a l  kishi  u c h u n   qu laydir  d eg an   gap,  h a r   bir  kishi  bu  kasb 

s ohasid a  m utaxassis  b o ‘lib  yetishadi,  degan  m a ’n o n i  bildirm aydi. 

L a y o q a tlilik n in g   s h a k lla n is h   m u a m m o l a r i n i   tu s h u n m a s li k   yoki

374

---

u n g a   yetarli  b a h o   bera  o lm a slik   tufayli  s h u n d a y  vaziyatlar vujudga 

keladiki,  m e h n a t   faolivatiga  m o n elik   q ila d ig a n   h e c h   q a n d a y   t o ‘siq 

b o i m a s a   h a m   k ish i  u nga  layoqatsiz  deb  e ’lon  q ilin a d i,  h a q iq a td a  

esa  u n i n g   lay oqatlilikka  s h a k lla n ish i  lozim   b o ‘lgan  sh a rt-s h a ro it 

yaratib  b e rilm a g a n .  B u n d a y   ho llar  k o‘p i n c h a   s a n ’at,  fan,  sport, 

s h u n in g d e k   b o sh q a   s o h a la rd a   h a m   uchraydi.

K i s h in i n g   tajribasi,  bilim   va  m ala k a la ri  o rtib   b o rish i  bilan 

birga  u  q is m a n   ongli  ravishda,  q ism a n   tu s h u n i b   y e tm a g a n   holda 

o ‘z in i n g   m uvaffaqiyatli  faoliyati  u c h u n   z a r u r   b o ‘ladigan  o ‘ziga 

xos  m e x a n i z m l a r n i   egallaydi.  Tabiiyki,  b u   j a r a y o n n in g   rivojlani- 

shi  u c h u n   m u a y y a n   vaqt  kerak.  S h u n in g   u c h u n   h a m   bir  faoliyat- 

d a n   ik k in c h isig a   d o im iy   ravishda  o ‘tib  tu ris h   bu  fao liyatlarnin g 

b iro rta sig a   h a m   layoqat  s h a k lla n m a s lig in in g   garovidir.  Faoliyat 

tegishli  sa b ab la r  m avju d   b o l g a n d a g i n a   v ujudga  keladi.  K asbkorlik 

faolivatiga  u n d a y d ig a n   ijobiy  s a b a b la rn in g   m a n b a l a r i   bu  k a sb n in g  

n u fu zi,  m e h n a t n i n g   o ‘z id a n   hosil  q ilin a d ig a n   bevosita  qoniqish, 

m a 'n a v iy   va  ijtimoiy  o ‘sish  im k o n iy atlari,  m o d d iy   va  m a ’naviy 

r a g ‘b a tla n tiris h la rd ir.  B u n d a   kich ik   ijtimoiy  g u r u h   b o i g a n  ja m o a  

h a m   m u h i m   a h a m iy a t  oynaydi,  m e h n a t   to p s h ir iq la r i  a n a   shu ja - 

m o a   bilan  b irg a lik d a   hal  qilinadi.

Ijobiy  sabab  faoliyatning   vujudga  kelishi,  b in o b a r i n ,  layoqat- 

lilik  s h a k ll a n is h in i n g   z a r u r   shartidir.  Shaxs  riv o jla n ish in in g   bio- 

logik  s h a rt-s h a ro itla ri  o ‘z - o £zicha  kasbkorlik  yo‘n a lis h id a n   m a h -  

ru m d ir.  Sh u n i  eslash  kifoyaki,  in s o n n i n g   biologik  tipi  ko'p   asrlar 

m o b a y n id a   o ‘z g a rm a y   qolgan.  K ishilik  j a m iy a t id a   esa  bu  davrlar- 

da  m in g la b   x ilm a-x il  kasblar  o'zg ardi,  eskilari  y a n g ila ri  bilan  al- 

m ash d i.  K a sb k o rlik   y o ‘na lish in i j a m iy a t n in g   o'z i  o 'z   ehtiyojlariga 

q a ra b   yaratadi  va  tabiiy  o ‘ziga  xos  n egizlar  asosida  t u r l i- tu m a n  

kasb  egalari  sh a k lla n a d i.  N e rv   s is te m a s in in g   asosiy  xususiyatlari 

esa,  agar  t a ’bir jo iz   b o l s a ,   kasbkorlik j i h a t i d a n   neytraldir.

Ayni  bir  va qtd a   nerv   s is te m a sin in g   h a r   b ir  xususiyati  va  x u- 

s u s iy a tla rn in g   h a r   bir  m ajm ui  vazifasiga  ko ‘ra  k o ‘pgina  im k o n i-  

yatlarga  ega  b o l i b ,   bir-biriga  o ‘x s h a m a g a n   turli  s h a k lla rd a   na - 

m o y o n   b o i i s h i   m u m k i n .

K is h in i n g   biologik  xususiyatlariga  q a ra b   u n in g   kasbkorlik 

vazifasini  belgilash  m u m k i n   b o la v e r m a y d i,  ayn iq sa   hozirgi  vaqt- 

dagi  k a s b la r n in g   k o ‘plari  d o im o   fa n - te x n ik a   tara qqiyoti  taqazosi 

b ila n   o 'z g a ris h la r   va  tak o m illa s h tirish la rg a   d u c h o r   b o l i b   turibdi. 

D e m a k ,  h a tt o   o l d in d a n   aytib  berish g a  y o l   q o y ilg a n d a   h a m   u  yoki

375

---

bu  k ish in i  aslida  q a n day   kasb d a  sinab  ko‘rish  kerakligi  n o a n iq  

b o ‘lib  qoladi,  uni  o ld in d a n   aytib  berish  paytidagi  kasbga  yoki  hali 

vujudga  kelm agan  kasbga  tayyorlash  kerakligi  m a ’lum   bo'lm aydi.

Hal  qiluvchi  b o ‘g ‘in  sifatida  kasbga  layoqatlilikni  sha k lla n ti- 

rishga  y o rd a m   b e ra dig an  s h a rt-s h a r o itla r n i,  keyin  esa  bu  sharoit- 

larni  yaratib  b erishni  o ‘r g a n is h n i  hisoblash  kerak  bo'ladi.  B iz n in g  

ja m iy a td a   u n u m li  m e h n a t d a   muvaffaqiyatli  ishtirok  etish  bu j a m i-  

y a tn in g   har  bir  a ’zosi  u c h u n   katta  a h a m iy a t  kasb  e tadi,  c h u n k i 

ijtimoiy  sa lm o q ,  o 'z - o ‘ziga  b a h o   berish,  o 'z  q a d r - q i m m a t i n i   his 

qilish,  kasbkorlik  m ah o ra ti  darajasi  bilan  bevosita  bog'Iiq  bo'ladi. 

S h a x sn in g   s h a k lla n is h in in g   o'zi  kasb  egasinin g  sh a k lla n ish i  sin- 

gari  sodir  bo'ladi,  u  k o'p  hollarda  m a ’naviy  boyish,  o ‘z -o 'z in i 

qa ro r  top tirish ,  b urch   tu y g 'u sin i  yu k sa k   d arajada  his  etish,  ijti­

moiy  e ’tir o f   etish,  m a ’naviy  va  iqtisodiy  ra g 'b a tla n tiris h la r  bilan 

birga  boradi.  S h u n in g   u c h u n   h a m   ko 'p   hollarda  kasbkorlik j i h a t i ­

d a n   o'sish  va  o 'z -o 'z in i  tak o m illa s h tirish   kishilar  ongida  shaxsiy 

istiqbol  bilan  m os  keladi.  Bu  istiqbol  ijodiy  m e h n a t d a   o 'z in in g  

m aqsadga  intilishi  bilan  ijtimoiy j ih a td a n   e ’tir o f  qiling an  y u tu q la r  

o'rtasidag i  b o g 'la n is h n i  a n iq   t u s h u n ib   yetishga  a soslanadi.  Shu 

narsa  s h ak -sh ubh asizk i,  shaxsiy  istiqbol  m e h n a t  faoliyatining 

qu dratli  undovchisi  bo'lib,  c h in a k a m   m a h o r a t  sari  faol  h a ra k a t 

qilishga  ra g 'b a tla n tirib   tu ra d i.

Psixologiyaning  sanoat  va  qishloq  xo'jaligidagi  k o 'p g in a   kasb- 

larga  n isb a ta n   vazifalari  faqat  kasbga  lay o qa tlilikn ing   tabiiy  s h a rt-  

s h a ro itla rin i  a n iq la s h d a n g in a   iborat  em as.  Bu  vazifalar  layo qatli­

likni  sh a k lla n tirish   m asa lala rig a   q a ratilishi,  kasbni  o 'rg a n g a n   h a r 

bir  kishini  bu  s o h a d a   m u s t a h k a m l a n i b   borishga  va  m a h o r a tn i 

qo'lga  kiritishga  u n d a s h i  lozim .  Bu  j i h a t d a n   m a z k u r   kasbda, 

m a z k u r   k o rxon ad a  va  ay rim   ho lla rd a   m a z k u r   t a r m o q d a   shaxsiy 

istiqbol  yaratish  m u a m m o s i   jiddiy  e ’tibor  berishga  loyiq  m asa la  

bo 'lib   qolishi  m u m k in .

S h uni  e ’tir o f  etish  k erakki,  k o 'p c h ilik   kasblarda,  shartli  qilib 

ga p irg a n d a,  kichik  m utax assislar  kasblarida  shaxsiy  istiqbolni 

a m a lg a   o shirish   im ko n iy atlari  u n c h a lik   to'liq  ishga  s o lin m a g a n  

va  bu  s o h a d a   ko'p   ish la rn i  a m a lg a   osh irish   m u m k in .  Shaxsiy  is- 

t iq b o ln in g  paydo b o 'lish ig a  xalaqit  b e ra d ig an  holatlarga  kasbkorlik 

ichida  ilgarilab  borish  d a ra ja s in in g   a n iq   ifo d a lan m a g an lig i  yoki 

u n in g   m u tla q o   yo'qligini  kiritish  m u m k i n .  K o 'p g in a   kasblarda 

rag 'b a tla n tiris h   turlari  kasb  m a h o ra tig a   m os  kelmaydi  va  shaxs-

376

---

n in g   u z o q   istiqbolini  n a z a r d a   tu tm ay d i.  Shaxsiy  istiq bo lnin g  pay- 

d o   b o i i s h i g a   q iyin c h ilik   t u g ‘d ira d ig a n   s a b a b la rd a n   biri  m o d d iy   va 

m a ’naviy  r a g ‘b a tla n tiris h   bilan  m a z k u r   k o rx o n a d a   u z o q   vaqt  m o -  

b a y n id a   ishlab  c h iq a rish   s o h asid a  erish ila y o tg a n   m uvaffaqiyatlar 

o ‘rta s id a   b o g ‘l a n is h n in g   m avjud  em asligidir.  S h u n d a y   h olla r  ham  

b o i i s h i   m u m k i n k i ,   kichik  m u ta x a ssisn i  r a g ‘b a tla n tirish   m a q s a ­

d id a   k o rx o n a   rah barivati  ixtiyorida  b o ‘lgan  b a rc h a   im koniy at- 

d a n   fo ydalanib  b o l i n g a n   b o i a d i ,   endi  bu  ishchi  rag ‘batlantirish  

m a 'n o s id a   hech  n a rsa   kutib  o ‘tir m a s a   h a m   b o i a d i .